Αρχιμανδρίτης Πορφύριος Προδρομίτης, Ο πατρο Κοσμάς στα Πιέρια Ημαθίας.
Στις αρχές του Καλοκαιριού, και μετά τα Παύλεια, αν θυμάμαι καλά, ο σεβασμιώτατος ποιμενάρχης μας μάς ανέθεσε να ερευνήσουμε το πέρασμα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού από τα Πιέρια Ημαθίας, γιά μία μελλοντική Ημερίδα της Μητροπόλεώς μας, συμμετέχοντας στον επετειακό εορτασμό εφέτο του ισαποστόλου αγίου μας.
Ύστερα από απανωτές επισκέψεις στα ημαθιώτικα περατιανά χωριά μας, και – ομολογώ – πολύ σχετικό ψάξιμο, αμέσως θα αρχίσω να Σας αναφέρω ό,τι συνάντησα, κάνοντας και τον αντίστοιχο προβληματισμό, που έχει χρέος ο ιστορικός και ο ερευνητής να κάνει.
Θα ήθελα βέβαια να αρχίσω την ομιλία μας με δύο πρόσφατες σχετικά εμφανίσεις του αγίου σε αντίστοιχους ασθενείς, τους οποίους εθεράπευσε, στον Καναδά και στην Θεσσαλονίκη. Αλλά το θέμα μας είναι μάλλον ιστορικό.
Αναφορά στο πέρασμα του μεγάλου διδασκάλου από την Βέροια υπάρχει ήδη στην Ακολουθία και στον Βίο του αγίου. Γιά το πέρασμά του από τα Πιέρια Ημαθίας αναφέρει ο Δημήτριος Λουκόπουλος ήδη από το 1925. Λέει ότι σε παλαιό εκκλησιαστικό βιβλίο βρήκε αναφορά στο πέρασμα του αγίου από τα Πιέρια. Όσο μας ήταν δυνατό, ερευνήσαμε όλα τα υπάρχοντα λειτουργικά βιβλία στα χωριά των Πιερίων, αλλά τέτοια σημείωση δεν βρήκαμε. Επίσης προσπαθήσαμε να διαβάσουμε και τα γραφήματα στον εξαιρετικό ναό του Αγίου Δημητρίου Σφηκιάς, τα χρονολογημένα γύρω στο 1770, αλλά τίποτα. Ίσως μελλοντικά ο άγιος μας φανερώσει κάτι, που προς το παρόν μας παραμένει άγνωστο. Έχει ο Θεός.
Υπάρχουν, λοιπόν, έξι χωριά, σήμερα, στα βορεινά Πιέρια, που ανήκουν στην Ημαθία. Τέσσερα από αυτά είναι ανέκαθεν κεφαλοχώρια και δύο αποτελούν συνοικισμούς στην κοινότητα, παλαιότερα, του χωριού Πολυδένδρι, της παλαιάς Κόκοβας. Στο Πολυδένδρι, διοικητικά, ανήκει και η Μονή Τιμίου Προδρόμου, Σκήτης Βεροίας αλλά και οι συνοικισμοί Μπάρμπεσι και Κούτλεσι, που σήμερα αποτελούν την φημισμένη κωμόπολη Βεργίνα. Εδώ δεν αναφερόμαστε στα Νοτιοανατολικά χωριά της Ημαθίας, στα πρόβουνα των Πιερίων.
Ξεκινώντας από τα ανατολικά, τα χωριά έχουμε: Πολυδένδρι, με τους συνοικισμούς Χαράδρα και Ελαφίνα, Σφηκιά, Ριζώματα και Δάσκιο. Τα παλαιά ονόματα, που άλλαξαν άλλα το 1927 και άλλα παλαιότερα, π.χ. το Δάσκιο μετονομάστηκε το έτος 1900, είναι αντίστοιχα, Κόκοβα, Μπραντίνιστα, Σπουρλίτα, Βόσοβα, Μπόστιανη, Δάσκιο. Από αυτά, μόνο η Βόσοβα έχει το ίδιο όνομα, αφού βόσσα στις βόρειες γειτονικές γλώσσες, σημαίνει σφήκα. Βόσσοβα=φωλιά της σφήκας=Σφηκιά.
Τα άλλα ονόματα των χωριών μεταφράστηκαν αυθαίρετα, και, δυστυχώς, κανένα καινούργιο όνομα δεν τα θυμίζει. Το όνομα Μπραντινίστας ανήκει σε βυζαντινό αξιωματούχο του 14ου αιώνα, όπως και το Ισπιρλίτ της Σπουρλίτας είναι και αυτό της είναι και αυτό πριν την πτώση της Βασιλεύουσας.
Στην ίδια περιοχή βρίσκονται και τα Μοναστήρια του Τιμίου Προδρόμου, γνωστό και ως Σκήτη Βεροίας, με το χωριό Κατράνιστα μέσα στα όριά του, και το Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως Μουτσιάλης. Κατεστραμμένα Μοναστήρια: Ταξιαρχών, Αναλήψεως, Αγίου Κωνσταντίνου, Αγίου Γεωργίου, Αγίων Θεοδώρων, Αγίου Λαζάρου, Εισοδίων της Θεοτόκου, Παναγία η Σκητιώτισσα. Πολλά σπήλαια και πολλά άλλα μοναστικά ιδρύματα.
Αλλά γιατί αναφερόμαστε στα κατεστραμμένα πολίσματα; Διότι, οι καταστροφές από την πανώλη και την χολέρα έχουν άμεση σχέση με το πέρασμα του αγίου από την περιοχή που μελετούμε. Ήδη το 1709, όπως αναφέρεται σε ένα βραχύ χρονικό, «ἔγινεν θανατικό εἰς τήν Βέρροιαν, τόσον ὅπου πέθνησκαν ἄνθρωποι τήν ἡμέραν τράντα.»
Είναι όμως απολύτως απαραίτητο να σημειώσουμε ότι στην βορεινή πλευρά των Πιερίων υπήρχαν διαχρονικά και πολλά άλλα χωριά και συνοικισμοί, που διαλύθηκαν, ή καταστράφηκαν ή ξεριζώθηκαν ή μετοίκησαν, στο πέρασμα των αιώνων.
Αναφέρουμε κάποια από αυτά: Ντιλενίκος, Μεργιάνα, Μεσοβούνι, Μπεϊλίκι, Παλιόχωρα-Ίσβορος, στα μέρη της Κόκοβας. Γιά την Βόσοβα δεν έχω ειδήσεις, γιά τα νεότερα βέβαια χρόνια. Διβόλι, Γκαϊμπόστιανη Παλιόχωρα στα Ριζώματα. Κόνισμα, Πλόλακας, που λέγεται και Παλιόχωρα, στο Δάσκιο.
Το πέρασμα του διδασκάλου και ισαποστόλου πατρός υπάρχει ως ζωντανή ακόμα παράδοση στα τέσσερα κεφαλοχώρια. Γιά τους δύο συνοικισμούς, λυπάμαι, αλλά δεν βρήκα κανένα στοιχείο.
Υπάρχει μία προσπάθεια που θέλει τον πατροΚοσμά να περνάει και από το Μοναστήρι του Προδρόμου. Παράδοση δεν υπάρχει στο Μοναστήρι, εφόσον δεν υπάρχει συνέχεια, ούτε κάποιο γραπτό σημείωμα όπου να καταγράφεται. Η λεγόμενη παράδοση, προσωπικά, δεν ξέρω πόσο παλαιά μπορεί να είναι.
Πριν αναφερθούμε στα τέσσερα χωριά, θα θέλαμε να προτάξουμε τρία βασικά ερωτήματα: Ποιόν δρόμο ακολούθησε ο πατροΚοσμάς γιά να φτάσει εδώ; Ήδη εκπονήθηκε σχετική επιστημονική διατριβή, με θέμα ακριβώς τις πορείες του Αγίου. Σε ποιά περιοδεία του από τις τρεις πέρασε; Και τρίτο, ήρθε αυτόκλητος ή προσκεκλημένος; Και οι τρεις ερωτήσεις που κάνουμε ψάχνουν την απάντησή τους.
Γιά να συζητήσουμε κάπως την απάντηση, αναζητήσαμε τους παλαιούς δρόμους επικοινωνίας ανάμεσα σε όλα τα πιερικά χωριά, δηλαδή και της Πιερίας αλλά και της Κοζάνης, με τα οποία συνορεύουν τα εξεταζόμενα. Φαίνεται λοιπόν ότι ο άγιος πέρασε από εδώ σε περισσότερες από μία περιοδείες του. Μία φορά στην Κόκοβα ερχόμενος από τους ταϊφάδες του Ολύμπου. Μήπως ήρθε από την Άνω Μηλιά, όπου και ο Πύργος των καπεταναραίων Λαζαίων; Ιστορικό ερώτημα. Εφέτος, στην σχετική πανήγυρη στην Άνω Μηλιά Πιερίας, αναφέρθηκε ότι: «Συγκεκριμένα ο Άγιος Κοσμάς στην πορεία του από Θεσσαλία προς Δυτική Μακεδονία, πέρασε από τον ορεινό όγκο των Πιερίων στο χωριό Άνω Μηλιά, όπου υπάρχει δένδρο με μεταλλικό σταυρό τον οποίο τοποθέτησε ο Άγιος, κατά την προσφιλή συνήθειά του. Από το γεγονός αυτό, το τοπωνύμιο μέχρι σήμερα ονομάζεται ¨Σιδερένιος Σταυρός¨.»
Σύμφωνα με τον Λάζαρο Τσακιρίδη, «ο Πατρο-Κοσμάς πέρασε και από τον Μοσχοπόταμο Πιερίας, που τότε λεγόταν Ντριάνιστα. Εκεί κήρυξε και δίδαξε κάτω από μια καρυδιά στα πλήθη, που μαζεύτηκαν. Ενώ δίδασκε, σταμάτησε για λίγο, κοίταξε προς την Θεσσαλονίκη, που είναι απέναντι από το Μοσχοπόταμο οπτικά, αλλά σε αρκετή απόσταση. Ο Άγιος δάκρυσε και είπε : "Μακάριοι όσοι κατοικούν στην ποδιά του Ολύμπου…" (Σελ. 76)». Μήπως από εκεί κατέβηκε στα γειτονική Μπόστιανη, την μακεδονίτικη Βοστιανή;
Πέρασε όμως και από τον Κολινδρό Πιερίας. Μήπως μας ήρθε από εκεί;
Σύμφωνα με μία γενική παράδοση στα χωριά μας, ¨περνώντας ο άγιος, ζήτηξε να πιεί νερό. Στην Μπόστιανη τον έδωσαν και τους είπε: Να κάθεστε στην σκιά και να ξεκουράζεστε. Για αυτό και γίνηκαν Μπόσκοι. Στην Βόσοβα τον είπαν: Φύγε, έχουμε δ(ου)λειά. Και αυτός απάντησε: Να δ(ου)λεύ(ε)τε και να μην σταματάτε. Και στην περίφημη Κόκοβα, που τον καλοδέχτηκαν, τους είπε: Να έχετε παράδες και να κάθεστε. Σε ένα χωριό, κάποιος τον ρώτησε να γίνει ιερέας. Και ο προφήτης του Θεού είπε: Να μην γίνεις, γιατί εσύ είσαι ευθύς και ειλικρινής και αυτοί είναι κλίκες. Αυτός που μας ανέφερε την ιστορία αυτήν, χαρακτήρισε ευλογημένο άνθρωπο τον άγιό μας.
Την παράδοση αυτήν μας την ανέφερε ο αγαπητός και σεβαστός μας πρωτοπρεσβύτερος π. Βασίλειος Βουληβάσης, εφημέριος Ριζωμάτων, που την άκουσε από τον παλαιό επίτροπο του Αγίου Δημητρίου, τότε που εφημέρευε στο Πολυδένδρι.
Γιά το πέρασμα του Αγίου από την Κόκοβα, ήδη, με διάφορες ευκαιρίες, έχουμε δημοσιεύσει τα σχετικά, που τα παραθέτουμε, από παλαιότερες αναφορές μας. Η περίπτωση αυτού του χωριού, από όσα μέχρι στιγμής γνωρίζουμε, είναι η μοναδική περίπτωση, όπου προσκλήθηκε ο άγιος να επισκεφτεί έναν τόπο.
«Ο Σταυρός του Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ στήν Κόκοβα Ἠμαθίας
Πάντοτε μία παράδοση, που διαφυλάχτηκε από τον λαό μας μέχρι σήμερα κρύβει αλήθειες. Έτσι πρόσφατα επιβεβαιώθηκε και η παράδοση γιά τον σταυρό του Αγίου Κοσμά Αιτωλού, που με τα άγια χέρια του τον έμπηξε σε μία μικρή τότε βελανιδιά, στο κοιμητήρι του χωριού Κόκοβα, Πολυδένδρι σήμερα, στα ορεινά Ημαθιώτικα Πιέρια.
Γύρω στα 1775 στην περιοχή των Πιερίων υπήρχε επάρατος λοιμός θανατηφόρου μεταδοτικής ασθένειας, πανούκλας ή γρίππης, ή οποία αφάνισε πολλά χωριά γιατί πέθαιναν όλοι οι κάτοικοι τους.
Την εποχή εκείνη ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός περιόδευε τον Όλυμπο και τα Πιέρια και ευλογούσε τ' αρματολίκια και τους Ταϊφάδες των Κλεφτο-αρματολών και με πατρικά λόγια και αγνά, συνιστούσε τους καπετανέους και τους αντάρτες να φέρονται σαν αδέλφια, ευγενικά και με αγάπη στους Χριστιανούς, χωρίς να κάνουν κακωσύνες σ' αυτούς.
Τότε οι προύχοντες του χωριού, άνωθεν φωτισθέντες, προσκάλεσαν τον Άγιο να έλθει και να κάνει λιτανεία στο χωριό για ν' αποφύγουν τον κίνδυνο της λοιμώδους ασθένειας. Ο Άγιος Κοσμάς ευχαρίστησε τους προύχοντες για το κάλεσμα, ήλθε στο χωριό και στον Άγ. Αθανάσιο ετέλεσε ολονύκτια αγρυπνία, με συμμετοχή όλων των κατοίκων. Στη συνέχεια σταύρωσε το χωριό σε τέσσερα σημεία, Α, Δ, Β, καί Ν, με σιδερένιους σταυρούς που τοποθετήθηκαν στην περίμετρο του χωριού σταυροειδώς στα κατωτέρω σημεία: Ένας Σταυρός ετέθη στον μεγάλο δένδρο κοντά στα σπίτια των Χορμοβαίων και γι' αυτό εκεί η τοποθεσία ονομάζεται ακόμα "Σταυρός". Υπήρχαν μέχρι τελευταία, τρεις δέντροι, και στον μεσαίο ήταν καρφωμένος ο σταυρός, που τον έβλεπαν οι παλαιότεροι, όπως μας ανέφερε η γερόντισσα Ολυμπία Μπατσαρά, το γένος Ζαρκάδα. Αυτή το είχε ακούσει από την πεθερά της Μπαμπου Κωνσταντίνενα Μπατσαρούδα. Ο δεύτερος Σταυρός τοποθετήθηκε στον μεγάλο δένδρο της βελανιδιάς στον περίβολο της Εκκλησίας του Αγ. Νικολάου, το οποίο δεν υπάρχει τώρα γιατί κόπηκε την δεκαετία του 1980. Ο τρίτος Σταυρός τοποθετήθηκε στην τοποθεσία "Πίσω στ' αλώνια" κάτω από μία πέτρινη πλάκα, όπου σήμερα είναι το χωράφι του Θωμά Αθανασίου Δούλαλα. Κατά μία άλλη όμως διήγηση, τοποθετήθηκε στην περιοχή Κλαδερίνη, στον δρόμο γιά τα άλλα χωριά. Και ο τέταρτος Σταυρός ετέθη στην υπεραιωνόβια σήμερα βελανιδιά, το δέντρο πού υπάρχει ακόμη μέσα στο κοιμητήρι του χωριού, σαν αψευδής μάρτυρας του θαυμαστού γεγονότος. Τότε φυσικά ήταν μικρό δέντρο.
Έτσι ύστερα από την ανωτέρω θεάρεστη πράξη, όλοι οι κάτοικοι του χωριού ξεπέρασαν τον θανατηφόρο λοιμό, χωρίς να ματώσει η μύτη τους και βγήκαν σώοι και αβλαβείς από το μεγάλο κακό. Ενώ άλλα χωριά τής περιοχής που δεν έπραξαν το ίδιο ερήμωσαν και δέν υπάρχουν πλέον, όπως η Ψιλοκόνιτσα, ή Παλιογκορτσιά, η Παλιόχωρα στον Άγιο Κωνσταντίνο, η Γκιόνη της Βόσοβας, το Ιτέβο της Μπόστιανης κ.α. Λέγεται ότι όταν ο Άγιος Κοσμάς έφυγε από το χωριό, ευχαρίστησε, ευλόγησε, κι αποχαιρέτησε τους κατοίκους και τους βεβαίωσε ότι δεν πρόκειται να πάθουν τίποτε ούτε από την επάρατη λοιμώδη θανατηφόρο ασθένεια, ούτε και από άλλη τέτοια. "Η πίστη σας" τους είπε "σάς έσωσε".
"Είστε ευλογημένοι" τους είπε "όσοι ζείτε στα βουνά και κυρίως εσείς που βρίσκεστε στην ποδιά από τον Όλυμπο".»
Περνώντας ο άγιος από το χωριό, μας λέει η παράδοση, μίλησε στους χωριανούς και σταύρωσε το χωριό, στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, να μην το πιάνει η πανούκλα, που τότε θέριζε.
Τα χρόνια πέρασαν. Ο άγιος Κοσμάς Αιτωλός πέρασε από τα Πιέρια περί το 1774 με 1775. Αργότερα, στις ημέρες μας, η βελανιδιά εκείνη έγινε μεγάλος δέντρος, αλλά τελευταία ξεράθηκε ξαφνικά. Άγνωστο γιά ποιόν λόγο. Τα κλαδιά στέγνωσαν και άρχισαν να πέφτουν και καμιά φορά να γίνεται ζημία. Έτσι αποφασίστηκε να κοπεί ο δέντρος. Κόπηκε και τα ξύλα του πουλήθηκαν αντί εκατό ευρώ στον χωριανό κ. Παπαϊωάννου Δημήτριο.
Πέρασαν ακόμα δυό τρία χρόνια, και εφέτος, άγνωστο σε ποιά ημερομηνία, στην στάχτη του τζακιού βρέθηκε ο Σταυρός! Ο ευρέτης ειδοποίησε τον εκλεγμένο Πρόεδρο του χωριού.
Μόλις τό πληροφορηθήκαμε, τρέξαμε και προσκυνήσαμε αυτό το τόσο σημαντικό ιερό μνημείο τόσο γιά την πίστη μας όσο και γιά το χωριό μας. Είπαμε μάλιστα στον κύριο Παπαϊωάννου, με τον οποίο είμαστε δεύτερα ξαδέρφια, να φυλάξουμε στο μοναστήρι το ιερό αυτό κειμήλιο, μέχρι να ετοιμάσουμε την κατάλληλη υποδοχή και ο σταυρός να παραδοθεί στο χωριό, στον ναό του Αγίου Αθανασίου, έξω από τον οποίο και μίλησε ο Άγιος. Ο ευρέτης δεν δέχθηκε να μας δώσει τον σταυρό, αλλά συμφώνησε να τον παραδώσει στο χωριό. Κάναμε μάλιστα κάποιες σκέψεις γιά το πού θα ήταν καλλίτερα να φυλαχθεί.
Φεύγοντας από την έπαυλη του Τάκη, πήγαμε στην Μητρόπολη, όπου αναφέραμε τα καθέκαστα στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας Κύριο Παντελεήμονα, ο οποίος και έδειξε πολύ ενδιαφέρον και θα επιληφθεί του έργου.
Παρακάτω δημοσιεύουμε δύο φωτογραφίες, γιά να δώσουμε χαρά στόν κόσμο με το ανέλπιστο αυτό εύρημα. Δόξα τῷ Ἁγίω Θεῷ καί στον μεγάλο άγιό μας. Τον πατροΚοσμά που κράτησε στην γλώσσα και στην πίστη τον σκλαβωμένο λαό μας.
Μακάρι σύντομα να χαρούμε την επάνοδο του ιερού αυτού κειμηλίου στον τόπο όπου δικαιωματικά ανήκει. Αυτή θα είναι και η μεγαλύτερη τιμή και γιά τον κύριο Παπαϊωάννου Δημήτριο (Τάκη), που όπως μας είπε, θα παραδώσει τον Σταυρό στον Άγιο Αθανάσιο.
Γιά την Βόσοβα, δεν έχω στοιχεία εκτός, εκτός από τις γενικές παραδόσεις των ημαθιώτικων Πιερίων. Όμως, σαν φοιτητής, είχα δει στο εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, παλαιό μοναστηράκι κατά τον Γ.Χ.Χιονίδη, εικόνισμα μικρών διαστάσεων του Αγίου Κοσμά, που σήμερα δεν υπάρχει.
Στα Ριζώματα, υπάρχουν δύο θέσεις που σχετίζονται με το πέρασμα του αγίου. Στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου, που όμως ο παρών ναός είναι του 1916. Εκεί λέγεται από άλλους ότι μίλησε κοντά σε ένα πελώριο καραγάτσι και από άλλους κάτω από έναν πελώριο δέντρο. Η βελανιδιά κόπηκε εφέτος (2014), γιατί, όπως και στην Κόκοβα, ξεράθηκε και πέφτοντας τα κλαδιά της ήταν επικίνδυνα γιά τους ανθρώπους που πήγαιναν στην εκκλησία, ενώ το πελώριο καραγάτσι σώζονταν μέχρι τελευταία. Η δεύτερη θέση είναι στο κέντρο του χωριού, κοντά στο Δημαρχείο. Εκεί υπήρχε μία βρυσούλα, που ερχόταν το νερό της από την θέση Παλιοπλάτανος, και μία κρανιά. Εκεί έκατσε και π(ήγ)άν οι παπούδες και τους είπε πολλά, σύμφωνα με την διήγηση της Γεωργοπούλου Χαρίκλειας.
Ο κ. Ιωάννης Μανωλόπουλος θυμάται, από διηγήσεις παλαιοτέρων, ότι ο Άγιος είπε στους χωριανούς: Θα γλέπετε τους πεθαμένους σε ένα κουτί. Θα στίψουν τα πηγάδια. Εξήντα άλογα θα είναι δεμένα σε έναν στύλο. (5-8-2014).
Επίσης, ο ίδιος μας ανέφερε, ότι στην Μπόστιανη ο Άγιος κατέβηκε από το Βελβεντό, και πήγε στον Άγιο Πρόδρομο. Στο χωριό, που σήμερα ονομάζεται Πολύφυτος – γνωστό από το εκεί φράγμα της Δ.Ε.Η. – ακούσαμε από ντόποιους ότι ο άγιος διανυκτέρευσε εκεί, και σαν δείπνο του έλαβε τρεις σταφίδες και ένα καρύδι.
Σε σημειώσεις μας, αναφέρουμε: Τήν Παρασκευή ἑσπέρας, 10/23.4.04, πῆγα νά χαιρετήσω τόν μπαρμπα Νῖκο Γαλάνη, τόν ἀδερφό τῆς μάννας μου. Γεννημένος τό 1909, ἐνενήντα πέντε ἐτῶν τώρα. Θυμήθηκε καί μέ εἶπε τά ἑξῆς γιά τόν ἅγιο Κοσμᾶ, τόν Αἱτωλό.
Ἐκεῖνα τά χρόνια, τό 1943, πῆγα στα Ριζώματα, καί ἕνας παπούς μέ εἶπε: «Σ' αὐτό τό καραγάτσι ἀκούμπησε τό χέρι ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς. Κύτταξε τόν κάμπο και δάκρυσε, κυττοῦσε τά βουνά καί χαίρονταν. Καί εἶπε: ¨αὐτός ὁ κάμπος πολύν κόσμον δά χάσει. Καί αὐτά τά βουνά πολύν κόσμον θά σώσουν.»
Πανάγιε, πότε δά ρθεῖ τό ποθούμενο, τόν ρωτοῦσαν. Ὅταν θά γίνουν δύο πασχαλίες μαζί. Καί ἐλευθερώθηκε ἡ Μακεδονία το 1912 πού ἦταν οἱ δυό Πασχαλιές. Τόν ξαναρώτηξαν: -Τό ποθούμενο πότε δά ρθεῖ; – Ὅταν οἱ Ἑβραῖοι θά γίνουν κράτος. Τό κακό θά ἀρχίσει ἀπό ἕναν παπάν, ἕνεν γκαβόν κι ἀπό ἕνα νησί. Καί τό ἐξήγησε ὁ μπαρμπά Νῖκος: -Νησί ἡ Κύπρος, παπάς ὁ Χομεϊνί, γκαβός ὁ Σαντάμ.
Γιά το Ντράτσικο, σύμφωνα με τον Ευάγγελο Στεφανόπουλο, αναφέρεται, και είναι από το 1957 καταγεγραμμένο, ότι: «Το 1770 μ.Χ. από τριάτσικον πέρασε ο Άγιος κοσμάς. Μάζευσε τους χωριανούς εις την εκκλησίαν, όπου έκαμαν παράκλησιν και μετά τους δίδαξεν να υπομένουν στην πίστη του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Τους προφήτευσε πολλά, μεταξύ των οποίων και τα εξής: Όταν θα ρθει το Ρωμαίϊκο, στην Αυλώνα θα βάξει ένα τρανό τόπι και από τον βρόντο, θα πέσουν εδώ, στο Δάσκιο, πολλά ψηλά σπίτια και οι έγκυες γυναίκες θα απορρίξουν, και ότι νάχουμε άλας πάνω στην πόρτα να προλάβουμε να το πάρουμε στην φύβγα και ότι η Τετάρτη γενεά θα πάει στην Πόλη. Μετά τράβηξε και πάει γιά τα Γιάννενα όπου τότε κυριαρχούσε ο περιβόητος Αλή πασάς, ίνα τον παρακαλέσει να σταματήσει το κακό όπου γινόταν εις τους χριστιανούς εις εκείνα τα μέρη, οι οποίοι υπό την τρομοκρατία των αρβανιτάδων γίνονταν Τούρκοι (Βαλάδες). Εκεί ο Αλής τον εδέχθη καλά. Στην συνέχεια ο μπαρμπα Βαγγέλης αναφέρει την γνωστή ιστορία γιά το τέλος του Αλή πασά. Ένα σπουδαίο χρονολογικό Terminus στην διήγησή του είναι το εξής. Αναφέρει δηλαδή το ότι η κυρά Βασιλική εκάλεσε ιδιαιτέρως τον άγιο γιά να την εξομολογήσει και ο άγιος είπε στην Βασιλική ότι ο Αλής θα ζήσει άλλα εννέα χρόνια και θα σκοτωθεί, και η ίδια να ξέρει πού θα κρύψει τους θησαυρούς του.
Σε άλλο ιστορικό του Δασκίου, ο δάσκαλος Γεώργιος Φωτιάδης, το 1971, γράφει ότι ο Άγιος μίληε και στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής που τότε ανήκε στο χαμένο σήμερα χωριό Πλόλακας. Μάλιστα, στην Αγία Παρασκευή ο άγιος διανυκτέρευσε.
Έξω από την εκκλησία της Παναγίας, στο Δάσκιο, σώζεται η πέτρα, στην οποία ανέβηκε ο κοντούλης διδάσκαλος και μίλησε στους χωριανούς. Σώζεται και το δέντρο, ένα παλαιό φτελιάδι ή φράψο, που το ονομάζουν στην ντοπιολαλιά τους οι δασκιώτες τσουκνίδα, σύμφωνα με τον ευλαβέστατο εφημέριο π. Παύλο Συρόπουλο.
Στο Ντράτσικο, τον μακεδονίτικο Δράσκο, ενώ μιλούσε, προσήλθε μία γυναίκα, που είχε πέσει θύμα βιασμού. Ο άγιος το κατάλαβε, και είπε φανερά: Τώρα ήρθε μία γυναίκα λερωμένη, ακάθαρτη.
Τα εικονίσματα που βρίσκονται ακόμα στο τέμπλο της ενοριακής εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου στην Κόκοβα του 1778. Μπορούμε άραγε να σκεφτούμε ότι είναι επηρεασμένα από το πέρασμα του πατροΚοσμά;
Βιβλιογραφία:
Νικολάου Μπατσαρά, «Σύνορα και τοπωνύμια του χωριού Πολυδένδρι Ημαθίας», «ΙΣΤΟΡΙΚΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ» 7(2000). ΓΙΑΝΝΕΝΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Ανάτυπο 171-176.
Λάζαρου Τσακιρίδη, Θεολόγου, Ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός και οι προφητείες του.
Ευάγγελος Στεφανόπουλος, Δάσκιον. Ιστορία-Λαογραφία. Διασκευή-Παρουσίαση: Α.Μ. Τζαφερόπουλος. Βέροια 1972.
Γεωργίου Κ. Φωτιάδη, Το Δάσκιο Ημαθίας. Βέροια 1971.