Ὁ Ἔρωτας τῶν Μοναχῶν εἶναι το γλυκύτατο πρόσωπο, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτόν ἀκολούθησαν οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι καί ἐγκατέλειψαν τήν οἰκογένειά τους, τό ἐπάγγελμά τους, τίς περιουσίες τους, καί ἐλεύθεροι ἀπό κάθε δεσμό μέ τόν κόσμο ξεχύθηκαν νά κηρύξουν τό Ἅγιο Εὐαγγέλιο. Αὐτόν ἀκολούθησαν οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες καί τοῦ πρόσφεραν αἷμα καί σῶμα ὡς θυσία. Αὐτόν, τόν Ἰησοῦ, ἀγαποῦν καί οἱ μοναχοί, σέ ὅλους τούς αἰῶνες, καί ἀφιερώνουν σ’αὐτόν τήν ζωή τους ὁλόκληρη, ἐλεύθεροι ἀπό κάθε δέσιμο.
Ἡ Κυρία Θεοτόκος, ἡ Παναγία μας, παλαιότερα εἶχε ξεχωριστό μοναστήρι ἐδῶ, λίγο πιό κάτω, καί τῆς εἶχε ἀποδοθεῖ ἡ προσωνυμία Μήτηρ Θεοῦ ἡ Σκητιώτισσα. Ἡ Παναγία θεωρεῖται μητέρα ὅλων τῶν Χριστιανῶν και ἰδιαίτερα τῶν μοναχῶν.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος εἶναι τό πρότυπο τῆς μοναχικῆς ζωῆς, γιατί ἦταν παρθένος, δέν εἶχε περιουσία, ζοῦσε στήν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνη. Καί κήρυττε μετάνοια και ἐφαρμογή τοῦ Νόμου τοῦ Θεοῦ. Στήν ἄλλη ζωή, ὁ Πρόδρομος θά εἶναι ὁ ἀρχάγγελος στό 10ο ἀγγελικό τάγμα μέ τούς μοναχούς, γιαυτό λέγονται ἐπίγειοι Ἄγγελοι καί ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ζωγραφίζεται μέ φτεροῦγες.
Κλήμης, Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος (860-916, +27 Ἰουλίου). Καταγόταν ἀπό τήν περιοχή μας. Μαθητής τοῦ Ἁγίου Φωτίου τοῦ Μεγάλου καί τῶν Ἁγίων Κυρίλλου & Μεθοδίου πού ἦταν ἀδέρφια, άπό τήν Θεσσαλονίκη. Ἔλαβε ἐδῶ τήν μοναχική κουρά. Γνώριζε πολύ καλά τήν σλαβική γλῶσσα, πού ἦταν μόνο προφορική μέχρι τότε. Δημιούργησε ἀλφάβητο μέ τά 24 ἑλληνικά γράμματα καί 12 φωνήματα τῶν Σλάβων. Ἔχτισε στήν Ἀχρίδα Μοναστήρι τοῦ Ἁγ. Παντελεήμονα καί ἐκοιμήθη στήν μνήμη του. Πανηγυρίζουμε τήν μνήμη του μέ Ἀγρυπνία, τό Σάββατο μετά τά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου.
Ἀντώνιος, ὁ διά Χριστόν σαλός. Καταγόταν ἀπό τήν Βέροια. Ἐκοιμήθη περί τό 950, τήν 1η Ἰανουαρίου. Ἔζησε 50 χρόνια σέ σπήλαιο, στήν ὄχθη τοῦ Ἁλιάκμονα, πού βυθίστηκε ἀπό τήν ΔΕΗ. Τά τίμια λείψανά του εἶναι πολύτιμος θησαυρός καί φυλάγονται στόν ναό του μέσα στήν Βέροια. Θεραπεύει ψυχικές καί πνευματικές ἀσθένειες.
Θεόδωρος (9ος-10ος αἰώνας). Ἔζησε στά Σέρβια μέσα σέ σπήλαιο, ὅπου εἶναι θαμμένο καί τό ἅγιο λείψανό του.
Θεοδώρα, Βασίλισσα τῆς Ἠπείρου (13ος αἰ.). Καταγόταν ἀπό τά Σέρβια. Κυνηγημένη ἀπό τόν σύζυγό της Μιχαήλ Β΄ Ἄγγελο, ἔζησε σάν ἀσκήτρια γιά πολλά χρόνια. Ἐκοιμήθη στήν Ἄρτα, ὅπου ἵδρυσε γυναικεῖο μοναστήρι, ἀφιερωμένο στόν Ἅγιο Γεώργιο, καί ἐκεῖ θησαυρίζονται τά ἅγια λείψανά της.
Ἰάκωβος, Ἐπίσκοπος Σερβίων (14ος αἰ.). Μαθητής τοῦ ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτη (+4 Ἀπριλλίου). Αὐτός ἔδειξε στόν Ἀθανάσιο τά Μετέωρα τῆς Θεσσαλίας.
Θεοδόσιος Παλαμᾶς (14οςαἰ.). Ἀδερφός καί μαθητής τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου. Ἐκοιμήθη καί θάφτηκε ἐδῶ, 30 ἐτῶν περίπου. Τόν μνημονεύουμε μαζί μέ τόν ἀδερφό του.
Θεοδόσιος ὁ ἐν Τορνόβῳ. Μαθητής τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτη. Ἦρθε ἐδῶ ἀπό τήν Θεσσαλονίκη μέ καράβι. Στήν συνέχεια, ἔφυγε καί ἔχτισε μοναστήρια στό Κελιφάροβο κοντά στό Μέγα Τύρνοβο τῆς Βουλγαρίας. Ἐκοιμήθη στίς 17 Φεβρουαρίου 1363.
Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς (1296-1359). Καταγόταν ἀπό τήν Βασιλεύουσα. Ἔζησε & στό Ἅγιον Ὄρος. Ἀπό τήν Θεσσαλονίκη, ἦρθε ἐδῶ τό 1326, μέ 10 μαθητές του. Ζοῦσαν σέ σπηλιές. Μόνο Σάββατο καί Κυριακή μαζευόταν ὅλοι μαζί, στήν θεία λειτουργία. Ἔφυγε γιά τήν Θεσσαλονίκη καί ἐκοιμήθη στίς 14 Νοεμβρίου 1359, ὡς ἀρχιεπίσκοπος τῆς Συμβασιλεύουσας. Ὅσα λείψανά του σώθηκαν ἀπό φωτιά, θησαυρίζονται στόν ὁμώνυμο μητροπολιτικό της ναό.
Ἀθανάσιος Μετεωρίτης (1302-1380). Καταγόταν ἀπό τήν σημερινή Ὑπάτη. Ἔζησε στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐδῶ ἦρθε ἀπό τήν Θεσσαλονίκη & τήν Βέροια, μαζί μέ τόν Γέροντά του Γρηγόριο τόν Βυζάντιο, περί τό 1335. Ἔχτισε στά Θεσσαλικά Μετέωρα τό μοναστήρι τῆς Μεταμορφώσεως. Τιμᾶται στίς 20 Ἀπριλλίου.
Διονύσιος ὁ Κοινοβιάρχης μας. Ἐφτασε ἐδῶ κυνηγημένος ἀπό Βουλγάρους μοναχούς τῆς Μονῆς Φιλοθέου Ἁγίου Ὄρους τό 1523, μαζί μέ δέκα μοναχούς. Μετέτρεψε τήν Σκήτη σέ Κοινόβιο, καί ἔχτισε τό Καθολικό της. Ἔφυγε γιά τόν Ὄλυμπο, μέσω Σουρπάτας, γιά νά μήν γίνει μητροπολίτης Βεροίας.
Κυριακή τοῦ Λουτροῦ. Ἀδερφή τοῦ Ὁσ. Διονυσίου. Ὅταν οἱ γονεῖς τους ἔμαθαν ὅτι ὁ γιός τους ἦρθε ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος ἐδῶ, τήν ἔστειλαν νά τόν συναντήσει. Ἔγινε πνευματική του μαθήτρια καί θυγατέρα, καί πήγαινε πεζοπορῶντας στόν Ὄλυμπο, γιά νά ὠφεληθεῖ ἀπό τήν διδασκαλία του. Ἀπό ὅπου περνοῦσε δέν ξαναφύτρωσε χορτάρι μέχρι σήμερα. Στά γύρω χωριά δείχνουν ἀκόμα τόν δρόμο της, πού δηλώνεται καί μέ ἐκκλησάκια ἀφιερωμένα στό ἅγιο ὄνομά της. Αὐτή ἔχτισε τό μοναστήρι ἔξω ἀπό τό σημερινό χωριό Λουτρός Ἠμαθίας.
Νικάνωρ ἐν Καλλιστράτῳ (1491-1549, 7 Αὐγούστου). Νικόλαος τό βαπτιστικό του ὄνομα. Ἀπό τήν ἐνορία Ἁγίου Μηνᾶ Θεσσαλονίκης. Ἵδρυσε τό μοναστήρι τῆς Μεταμορφώσεως στήν Ζάβορδα τό 1543. Φίλος ἀδερφικός τοῦ Ὁσ. Διονυσίου.
Θεοφάνης ὁ θαυματουργός (1520-30, 1570 Μ. Δοχειαρίου, 1593 Μονή Ταξιαρχῶν Ναούσης). Ἦρθε ἀπό το Ἅγιο Ὄρος, & ἔχτισε Μονύδριο ἀφιερωμένο στήν Παναγία Σκητιώτισσα. Ἀργότερα στήν Νάουσα τήν Μονή τῶν Ταξιαρχῶν. Ἐπέστρεψε & ἐκοιμήθη ἐδῶ. Τιμᾶται στίς 19 Αὐγούστου.
Θεωνᾶς, Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Ἔζησε ἐδῶ σέ σπήλαιο, γνωστό μέχρι σήμερα. Ἔχτισε ἀργότερα τό Μοναστήρι τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας στήν Γαλάτιστα Χαλκιδικῆς. Ἀργότερα ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Χειροτόνησε τόν θεσσαλονικέα ὅσιο Νικάνορα κληρικό.
Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός (+1779, 24 Αὐγούστου). Κατά τά ἔτη 1775-1776 βρίσκεται στά χωριά τῶν Πιερίων καί ἐδῶ στό μοναστήρι μας.
Ἀθανάσιος ὁ Πάριος (1721-1811). Ἀνήκει στήν ὁμάδα τῶν λεγομένων «Κολλυβάδων». Πηγαίνοντας στό Ἑλληνομουσεῖον Θεσσαλονίκης (1776-1786), ἀπό τήν Σχολή τῆς Κοζάνης, γνωρίστηκε μέ τούς πατέρες τῆς ἐδῶ Μονῆς, ἔμεινε ἕνα διάστημα στό μοναστήρι, καί, κατά παραγγελία τοῦ ἱερομονάχου Ἀρσενίου, διόρθωσε καί συμπλήρωσε τήν ἀρχαία Ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Κλήμη μέ νέα ὑμνογραφήματα.