Αρχιμ. Πορφυρίου – Κήρυγμα στην Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, 5 Φεβρουαρίου 2023
Είχαμε την αρχή του χρόνου, τελείωσαν οι Δεσποτικές εορτές, το άγιο Δωδεκαήμερο, βάλαμε μία αρχή. Kαι τώρα; Σήμερα η αγία Eκκλησία μάς δίνει ευλογία να βάλουμε μία καινούργια αρχή. Και ειδικά φέτος, αυτή η αρχή συνδυάζεται με ωραίες καταστάσεις. Απόψε είχαμε πανσέληνο. Αρχίζουμε με τον πρώτο ήχο. Αρχίζουμε με το πρώτο εωθινό. Όλα αυτά δείχνουνε ότι γίνεται μία καινούργια αρχή. Και σ᾿ αυτήν την καινούργια αρχή μάς προβάλει ο Κύριος ένα παράδειγμα. Τις δύο προηγούμενες Κυριακές, μας μίλησε για το ίδιο θέμα ο ευαγγελιστής Λουκάς, αλλά με έναν διαφορετικό τρόπο. Ποιο είναι το ζητούμενο; Το ζητούμενο είναι να πλησιάσουμε τον Κύριο. Το ζητούμενο είναι να γνωρίσουμε τον Κύριο και το ζητούμενο είναι να μας γνωρίσει ο Κύριος και να αποκτήσουμε μαζί του κοινωνία και να εισέλθει εντός ημών ο Κύριος. Κι αν είναι δυνατόν -που είναι δυνατόν- να γίνουμε ένα με τον Κύριο. Αυτό είναι το ζητούμενο. Γι᾿ αυτό ήρθε ο Χριστός στον κόσμο, να μας καλέσει σε κοινωνία μαζί του. Γι᾿ αυτό και η Θεία Μετάληψη λέγεται Θεία Κοινωνία. Τις προάλλες, λοιπόν, θυμάστε εκείνον τον κοντούλη, τον Ζακχαίο, ο οποίος τι ήταν; Αρχιτελώνης. Πολύ ψηλά. Μάζευε τους φόρους. Βασάνιζε τους ανθρώπους. Κι όμως, ταπεινώθηκε τόσο πολύ, ώστε ο Χριστός τού μίλησε με το όνομά του. Πού το ήξερε; Και τον έσωσε κι όχι μόνο αυτό, αλλά του είπε ότι θα πάει και στο σπίτι του. Προχθές, την Κυριακή δηλαδή την προηγούμενη, τι είδαμε; Είδαμε μία Χαναναία, την οποία ο Χριστός όχι απλώς την έδιωξε, αλλά την έβρισε με σκληρότατο τρόπο. Την είπε: «Δεν θα πάρω το ψωμί από τα παιδιά μου να το δώσω στα σκυλιά». Τι ζήτησε εκείνη η γυναίκα; Ζήτησε να θεραπεύσει την θυγατέρα της που ήταν δαιμονισμένη. Ο Χριστός το κορίτσι εκείνο το χαρακτήρισε σκυλί. Και ποιος τα γεννάει τα σκυλιά; Η σκύλα. Άρα την Χαναναία την χαρακτήρισε σκύλα! Πράγματι, τα μέρη εκείνα ήταν πολύ άσχημα. Πολύ αμαρτωλά. Πολύ σαρκικοί άνθρωποι. Εκείνοι λοιπόν οι δύο άνθρωποι μας έδειξαν έναν τρόπο να πλησιάσουμε τον Χριστό. Κυρίως και οι δύο έδειξαν τι; Μία βαθύτατη ταπείνωση. Όχι ταπεινοσχημία. Όχι, αχ, τι καλός που είσαι; Όχι τέτοια. Ταπείνωση από μέσα από την καρδιά. Ανέβηκε εκείνος ο γεροντάκος. Γιά να είναι αρχιτελώνης, σημαίνει ότι ήταν μεγάλης ηλικίας. Ανέβηκε πάνω στο δέντρο. Δεν υπολόγισε τίποτα. Πόσο ταπείνωσε, πόσο εξευτέλισε τον εαυτό του! Κι ερχόμαστε σ᾿ αυτήν εδώ την κυρά, την Χαναναία. Κι αυτή η ταλαίπωρη πόσο εξευτελίστηκε; Βγήκε μπροστά και φώναξε και την έβρισε ο Χριστός. Κι αυτή επέμεινε. Ναι, Χριστέ μου, έχεις δίκιο. Ναι, Κύριε, έχεις δίκιο, αλλά και τα σκυλιά γλείφουν τις πληγές, όπως έκαναν στον Λάζαρο, και μαζεύουν τα ψίχουλα κι από τα ψίχουλα θρέφονται. Σ᾿ εκείνες τις δύο περιπτώσεις, λοιπόν, έχουμε την ταπείνωση σε ύψιστο βαθμό και την επιμονή. Η Χαναναία επαινείται ακριβώς γιά την υπομονή που έδειξε και την επιμονή. Ο Χριστός την έδιωχνε κι αυτή εκεί. Και σήμερα, λοιπόν, ο ίδιος ο Χριστός μάς δείχνει έναν άλλον τρόπο γιά να πλησιάσουμε κοντά του. Αυτό είναι το ζητούμενο στην ζωή αυτήν. Τι έκανε λοιπόν σήμερα; Σήμερα μίλησε παραβολικά. Ανέφερε μία ιστορία που δεν είναι αληθινή ιστορία. Μπορεί να συμβαίνουν αυτά στον καθένα, αλλά η ιστορία είναι σαν παραμυθάκι. Είναι παραβολή. Είναι γνωστό το τι έλεγε η ιστορία, τι λέει αυτή η παραβολή. Δεν είναι πρώτη φορά που την ακούμε. Κάθε χρόνο την ακούμε. Κάθε χρόνο μ᾿ αυτήν την παραβολή αρχίζει το Τριώδιο. Και μ᾿ αυτήν την παραβολή, λοιπόν, ο Χριστός μάς δείχνει έναν άλλο τρόπο γιά να τον πλησιάσουμε. Ποιος είναι αυτός ο τρόπος; Ο τρόπος της προσευχής. Ο τρόπος της προσευχής. Οι Εβραίοι είχαν ένα όνειρο σε όλη τους την ζωή. Ποιο όνειρο; Να αξιωθούν μία φορά στην ζωή τους να πάνε στα Ιεροσόλυμα και να πάνε στον ναό, στον ναό τον λεγόμενο του Σολομώντος, στον κύριο ναό. Αυτό ήταν το όνειρό τους. Να πάνε στον ναό. Πήγαν κι αυτοί οι δύο τύποι εκεί πέρα -προσέξτε, μπορεί να αναφέρει δύο τύπους ανθρώπων, αλλά στην πραγματικότητα εγώ κι εσύ είμαστε ο ένας ή ο άλλος τύπος. Αυτό θέλει να πει ο Χριστός. Ο Χριστός δεν θέλει να πει ότι κάποτε έγινε κάτι. Ο Χριστός θέλει να πει: Κοίταξε, ξεκαθάρισε τι θέλεις. Βέβαια, όπως φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις στο ψαλτήρι, οι Εβραίοι την είχαν αυτήν την συνήθεια. Να αναφέρουν τι γίνεται γύρω τους. Αν διαβάσετε στον 100ο ψαλμό, συνέχεια λέει αυτό το πράγμα. «Οὐκ ἐκολλήθη μοι καρδία σκαμβή, εκκλίνοντος….», λέει εδώ ο προφήτης, δεν συνδυάστηκα με ανάποδους ανθρώπους. Σκαμβή καρδία, σκληρή καρδιά. Και «τόν καταλαλοῦντα λάθρᾳ τόν πλησίον αὐτοῦ, τοῦτον ἐξεδίωκον»· με τους κουτσομπόληδες δεν ήθελα να έχω καμία σχέση. «Ὑπερηφάνῳ ὀφθαλμῷ καί ἀπλήστῳ καρδίᾳ, τούτῳ οὐ συνήσθιον»· με τους υπερήφανους δεν ήθελα να έχω καμία σχέση, δεν ήθελα να κάτσω με τους υπερήφανους. Δηλαδή, ανέφερα έναν ψαλμό, αλλά και σε άλλες περιπτώσεις οι Εβραίοι συνήθιζαν να ασχολούνται με τους άλλους. Άρα, λοιπόν, έχουμε εδώ δύο προσωπικότητες, όχι τυχαίους, όχι δύο ανθρωπάκια που πήγαν στην εκκλησία. Όχι. Αλλά έναν τελώνη πολύ ψηλά ιστάμενο· ο τελώνης ήταν ο φόβος και ο τρόμος του κόσμου. Κι έναν φαρισαίο. Οι φαρισαίοι ήταν αυτοί που έπαιζαν τον νόμο στα δάχτυλά τους. Ήξεραν τον νόμο απ᾿ έξω κι ανακατωτά. Και κάθονται τώρα αυτοί οι δύο και προσεύχονται. Δηλαδή προσπαθούν να πλησιάσουν τον Θεό. Αυτό σημαίνει προσεύχομαι. Και ο καθένας στην προσευχή μπορεί να λέει ό,τι θέλει. Μπορεί να πει ό,τι θέλει στην προσευχή του ο καθένας. Αχ, Χριστέ μου, πονάει το ποδαράκι μου σήμερα. Το νύχι μου βγήκε. Μπορεί να πει γιά τα παιδιά του, γιά την γυναίκα του, γιά τον άνδρα της. Είχε έρθει μια φορά ένα πιτσιρίκι εδώ και λέει: «Σε παρακαλώ, προσευχήσου γιατί έχω μια ξαδέρφη που δεν με συμπεριφέρεται καθόλου καλά. Προσευχήσου ν᾿ αλλάξει το μυαλό της. Άρα, λοιπόν, στην προσευχή μπορούμε να ζητήσουμε ό,τι θέλουμε. Και να πούμε ό,τι θέλουμε. Δεν μπορεί κανείς να μας πει, πες αυτό ή πες εκείνο στην προσευχή σου. Εσύ θα μιλήσεις στον Χριστό, ό,τι θέλεις θα του πεις. Αν και βέβαια, ο ίδιος ο Χριστός μάς δίδαξε πώς θα προσευχόμαστε, λέγοντάς μας το Πάτερ ημών. Αυτοί λοιπόν οι δύο τύποι τι κάνανε; Ο ένας, ας πάρουμε τον θρησκευάμενο πρώτα, αυτό λέει και το ευαγγέλιο, τον θρησκευάμενο πρώτα, τι έκανε αυτός; Ακούστε τώρα τι έκανε. «Εὐχαριστώ σοι, ὁ Θεός». Πράγματι, λέει και το άγιο ευαγγέλιο ότι με ευχαριστία πρέπει να ξεκινάμε την προσευχή μας. Άρα, λοιπόν, μέχρι εδώ καλά πάμε. Ὁ Θεός, εὐχαριστώ σοι, βάζει λοιπόν την ευχαριστία, πολύ καλά κι αρχίζει λοιπόν. «Οὐκ εἰμί ὥσπερ οἱ λοιποί τῶν ἀνθρώπων». Ξέρεις ποιος είμαι εγώ; Εγώ δεν είμαι σαν τους άλλους. Μπράβο, πολύ καλά. Τι είναι οι άλλοι; Άρπαγες (δηλώνει αυτόν που προσευχόταν απέναντί του). Άδικοι. Βέβαια, ο τελώνης γιά να πάρει τα χρήματά του, έκανε αδικίες. Μοιχοί. Αυτό δεν το ξέρουμε. Και συνεχίζει: «Ἤ καί ὡς οὕτος ὁ τελώνης». Αφού τον είπες παραπάνω. Άρπαγα τον είπες, άδικο τον είπες, τώρα του δίνεις και μία τελευταία και λες, όχι σαν κι αυτόν. Κι αρχίζει τώρα τις καλές του πράξεις. «Νηστεύω δίς τοῦ Σαββάτου». Τότε νήστευαν δύο φορές την εβδομάδα. «Ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι». Τι έπαιρναν οι τελώνες; Την δεκάτη. Τι λέει αυτός; Ἀποδεκατῶ ὅσα κτῶμαι. Δηλαδή, τον έβαλε απέναντι και τον πυροβολάει συνέχεια. Και βέβαια, αυτός ο τύπος αισθανόταν δικαιωμένος με αυτά που έλεγε. Σου λέει, προσεύχομαι. Ό,τι θέλω θα πω. Ωραία, ό,τι θέλεις λες. Αλλά δεν λες ό,τι θέλεις, λες ό,τι έχει σχέση με τον άλλον. Αυτό δεν λέγεται προσευχή, κάπως αλλιώς λέγεται. Πώς λέγεται αυτό; Καταλαλιά, κατάκριση, κουτσομπολιό. Πας μπροστά στον Χριστό, μπροστά στον Θεό και προσεύχεσαι και κάνεις όλα αυτά; Και πάει ο άλλος ο ταλαίπωρος, ο οποίος -αυτός ο απόστολος Λουκάς είναι θαυμάσιος στις παρομοιώσεις του, στις λέξεις που χρησιμοποιεί- «ἑστώς μακρόθεν». Δεν τολμούσε να πλησιάσει. Πώς καμιά φορά κάνει το παιδάκι μια αταξία και δεν θέλει να πλησιάσει; Φοβάται. Και κάθεται από μακριά και σε κοιτάει. Και λέει, ούτε τα μάτια του δεν μπορούσε να σηκώσει, «οὐδέ τούς ὀφθαλμούς οὐκ ἤθελεν εἰς τόν οὐρανόν ἐπᾶραι». Δηλαδή, αυτός ο άνθρωπος πόσο βαθιά είχε καταλάβει τον εαυτό του. Και έκανε και κάτι άλλο. Έτυπτε το στήθος αυτού. Δεν έχω δει, δεν το έχω κάνει ποτέ. Αλλά ακούω, όταν οι άνθρωποι θρηνούν πολλές φορές χτυπιούνται, γδέρνονται, χτυπούν το στήθος. Έβλεπα εκεί στις κηδείες αυτών των αεροπόρων, πώς χτυπιούνταν εκεί οι μάνες. Ε, αυτά έκανε αυτός. Δεν τον έκανε κανείς τίποτα. Πέρα από τον χαζούλη τον φαρισαίο, ο οποίος τον πυροβολούσε, δεν ήξερε κανείς ποιος είναι. Ένας άνθρωπος μέσα στο πλήθος. Αυτός ο άνθρωπος, λοιπόν, είχε απόλυτη συνείδηση ποιος είναι. Όχι ποιος είναι σε σχέση με τους ανθρώπους, αλλά ποιος είναι σε σχέση με τον Θεό. Αυτό είναι το μυστικό της πνευματικής ζωής. Το μυστικό της πνευματικής ζωής γι᾿ αυτούς που έχουν πνευματική ζωή, είναι να βρεις ποιος είσαι. Να βρεις το δρομολόγιό σου. Να καταλάβεις ποια είναι η σχέση σου με τον Θεό. Κι έρχεται το ερώτημα. Δηλαδή, πάντα θα είμαστε στην πρέσα όταν αναφερόμαστε στον Χριστό; Πάντα θα είμαστε οι ταλαίπωροι όταν θα αναφερόμαστε στον Χριστό; Κι απαντάει τώρα το ευαγγέλιο. Τι λέει; Ἀπῆλθεν, «κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος». Αυτό είναι το μυστικό. Δηλαδή, το μυστικό της πνευματικής ζωής, ποιο είναι; Να κάνεις προσευχή όπως θέλεις, πες ό,τι θέλεις. Αλλά να νοιώσεις μέσα σου αυτήν την ανάπαυση. Να νοιώσεις μέσα σου αυτήν την χαρά, αυτήν την δικαίωση. Ήρθε προχθές ένας εδώ να εξομολογηθεί και μου είπε το εξής. Λέει: «Ένας φίλος, γεννούσε η γυναίκα του και μου λέει: ‘‘Ξέρεις, τώρα που είχαμε γεννητούρια, διάβαζα παρακλήσεις. Διάβαζα πολλές παρακλήσεις και είχαμε μία γέννα, δεν κατάλαβε τίποτα’’. Και λέει αυτός, είπα να το κάνω κι εγώ. Πήγα, λοιπόν, στο σπίτι και άρχισα να διαβάζω την παράκληση της Παναγίας και τότε, λέει, πρώτη φορά στην ζωή μου (είναι σαράντα πενήντα χρονών) αισθάνθηκα μέσα μου μια γλυκάδα -είναι από ένα χωριό εδώ στον κάμπο, δεν είπε γλυκύτητα, είπε γλυκάδα- αισθάνθηκα μέσα μου μια γλυκάδα, δεν ήθελα να σταματήσω». Ε, λοιπόν, αυτό είναι προσευχή. Αυτό είναι που έζησε αυτός ο ταλαίπωρος. Αισθάνθηκε δικαιωμένος. Από ποιον; Από ποιον; Από τον Θεό. Στον Θεό απευθύνθηκε η προσευχή. Από τον Θεό αισθάνθηκε δικαιωμένος. Αυτό είναι το μυστικό, αδελφοί μου. Και κλείνει το ευαγγελικό ανάγνωσμα: «Πᾶς ὁ ὑψών ἑαυτόν ταπεινωθήσεται». Κάτσε κάτω. Αν είναι δυνατόν, μπες και κάτω από τα πόδια των ανθρώπων. Αυτός θα δικαιωθεί. Με την θέλησή του. Μια φορά πήγα στον γέροντα και του είπα: «Έχω γίνει χαλί να με πατάει ο καθένας». Και ο γέροντας τι με είπε; Εγώ πήγα γιά να με δικαιώσει, αλλά ο γέροντας τι με είπε; «Άκου, να γυρίζεις γιά να του σκουπίζεις και τα παπούτσια». Αυτό είναι ταπείνωση. Όχι να αισθάνεσαι κάτω από τον καθένα, αλλά να γυρίζεις και να του σκουπίζεις και τα παπούτσια. Αυτό είναι η ανάπαυση και η δικαίωση. Αυτός θα υψωθεί. Αυτόν θα τον δει ο Χριστός και θα τον ανεβάσει πολύ ψηλά. Γιατί αυτός τον εαυτό του τον κατέβασε πολύ κάτω. Αυτό είναι το μυστικό, αδελφοί μου. Δεν χρειάζεται να κάνουμε φασαρία όταν κάνουμε προσευχή. Δεν χρειάζεται. Κάτσε εκεί στην γωνιά και να μη σε βλέπει κανένας. Πάνε μέσα στο δωμάτιό σου χωρίς να σε ξέρει κανένας. Μα δεν έχω χρόνο, ξέρεις. Ξέρεις, δουλεύω, κάνω… Η γερόντισσα Μακρίνα, μία αγία ψυχή, πήγε μέσα στην τουαλέτα και προσευχόταν μέσα στην τουαλέτα. Και ο σατανάς έκανε ό,τι είμαστε έτοιμοι να κάνουμε όλοι. Παρουσιάστηκε ο σατανάς και την λέει: «Ρυπαίνεις την προσευχή, λερώνεις την προσευχή». Και η αγία εκείνη ψυχή, ο άνθρωπος του Θεού, τι είπε; «Η κένωση του σώματος πάει κάτω, η κένωση της ψυχής ανεβαίνει πάνω». Άρα, λοιπόν, μη με πεις ότι δεν έχεις χρόνο ή δεν έχεις χώρο να προσευχηθείς. Είδα ανθρώπους μέσα στο ασανσέρ να διαβάζουν την παράκληση. Είδα ανθρώπους μέσα στο λεωφορείο να διαβάζουν την παράκληση και τους χαιρετισμούς της Παναγίας. Είδα ανθρώπους να προσεύχονται σε κάθε τόπο. Δεν υπάρχει δικαιολογία άμα θέλεις να προσευχηθείς. Μη λες ψέματα. Μπορείς να προσευχηθείς. Τα παλιά τα χρόνια οι άνθρωποι περίμεναν πώς και πώς να πάνε στο ιερό. Σήμερα, «ἐν παντί τόπῳ τῆς δεσποτείας αὐτοῦ», σε κάθε μέρος μπορείς να προσευχηθείς, γιατί; Γιατί σήμερα δεσπόζει το Άγιο Πνεύμα στην ζωή της Εκκλησίας. Και το Άγιο Πνεύμα δεν περιορίζεται ούτε από τόπο ούτε από τρόπο ούτε από τίποτα. Το Άγιο Πνεύμα είναι πνεύμα και το «Πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ». Άρα, μη μου λες ότι δεν μπορείς να προσευχηθείς ή δεν έχεις χώρο και χρόνο να προσευχηθείς. Και μας βάζει αυτήν την περικοπή το άγιο Ευαγγέλιο, η αγία Εκκλησία σήμερα που, όπως είπαμε, είναι μία καινούργια αρχή. Και σ᾿ αυτήν την καινούργια αρχή όλα συνηγορούν, όλα βοηθάνε και όπως είπα πριν, ακόμα και το φεγγάρι. Σήμερα αλλάζει το φεγγάρι. Ακόμα και τα ψαλτικά της εκκλησίας. Σήμερα μπήκαμε στον πρώτο ήχο. Σήμερα μπήκαμε στο Τριώδιο. Που το Τριώδιο τι είναι; Το Τριώδιο είναι τρεις ωδές. Τι είναι οι ωδές; Τρία τραγούδια. Άρα, αγαπητοί μου αδελφοί, να κάνουμε την ζωή μας ένα τραγούδι. Θέλεις αυτό το τραγούδι να είναι χαρούμενο; Ναι. Θέλεις αυτό το τραγούδι να είναι λυπητερό; Ναι. Αλλά να ξέρεις ότι υπάρχει το μεγάλο αυτί του Θεού, η μεγάλη καρδιά του Θεού που σ᾿ ακούει ό,τι κι αν πεις, ό,τι κι αν του πεις, όπως κι αν το πεις. Το μυστικό είναι μ᾿ αυτό που θα πεις να δικαιωθείς κι εσύ κι εγώ κι ο καθένας μας. Αγαπητοί μου αδελφοί, καλό Τριώδιο.