Περί νηστείας πάλι
Άς συνεχίσουμε λοιπόν να μιλούμε γιά την νηστεία.
Πέρα από τις καθορισμένες νηστείες της Εκκλησίας, οι άγιοι εφάρμοζαν και προσωπικές ασκήσεις στο πλαίσιο της νηστείας. Γιά παράδειγμα, ένα βρέφος κανείς δεν θα το μαλλώσει αν καταλύει γάλα και θηλάζει τις νήστιμες ημέρες. Όμως πολλά βρέφη νήστευαν, αλλά έχουμε και σημερινά παραδείγματα που αρνούνται να θηλάσουν Τετάρτη και Παρασκευή.
Άλλοι άγιοι δεν γεύονταν ποτέ κάποια τροφή. Γιά παράδειγμα ο Άγιος Σάββας της Παλαιστίνης δεν έφαγε ποτέ μήλο. Όποιος θέλει να μάθει το γιατί, ας διαβάσει τον ωραίο του βίο. Ενώ άλλοι έτρωγαν συνέχεια την ίδια τροφή, γιά παράδειγμα βρεγμένα όσπρια, φακές ή φασόλια αλλά κυρίως ρεβύθια.
Ας παρουσιάσουμε τώρα ένα κατάλογο των τροφών:
Τραγήματα είναι στους βίους των αγίων τα προσφάγια, ξηροί καρποί κλπ.
Ξηροφαγία ή ξηρά τροφή.
βρεγμένα όσπρια.
διπυρίτης άρτος ή παξαμάς, το σημερινό παξιμάδι. Στο Άγιο Όρος, οι ασκητές ετοιμάζουν με ιδιαίτερο τρόπο τον παξαμά τους.
βράσμα: διάφορα λαχανικά βρασένα με νερό, χωρίς άλλα καρυκεύματα.
βράσμα με έλαιον. αφού παρατεθεί βρασμένη η τροφή προστίθεται άβραστο λάδι.
φαγητό λαδερό.
Μαλάκια, και θαλασσινά. Ο μακαριστός και εν οσίοις παπαΕφραίμ ο κατουνακιώτης δεν έτρωγαν μαλάκια πριν την θεία κοινωνία. Πολλοί πατέρες πάλι τρών τις ημέρες τις Μεγάλης Τεσσαρακοστής πεταλίδες, κάτι οστρακοειδή, που είναι κολλημένα στα βράχια, και τις βάζουν και λεμόνι.
ιχθύες, ψάρια δηλαδή.
Μέχρι εδώ είναι τα νήστιμα φαγητά.
Όμως στις νήστιμες ημέρες υπάρχει μεγάλη ποικιλία. Σήμερα, γιά παράδειγμα, είναι Τετάρτη και η μνήμη του Αγίου ενδόξου Αποστόλου και Ευαγγελιστού Ματθαίου.
Η Τετάρτη απαιτεί αλάδωτο, πολύ περισσότερο που βρισκόμαστε σε περίοδο Τεσσαρακοστής. Αλλά ο Άγιος Ματθαίος είναι απόστολος εκ των Δώδεκα και Ευαγγελιστής. Στην περίπτωση αυτήν ο Άγιος απόστολος Ματθαίος ο Ευαγγελιστής καταλύει λάδι.
Ο άγιος Λουκάς όμως δέν είναι εκ των Δώδεκα αλλά εκ των Εβδομήκοντα. Δεν θα είχε λάδι αν δεν ήταν και ευαγγελιστής. Ο άγιος απόστολος Μάρκος τα ίδια. Ο Άγιος όμως Σωσίπατρος δεν έχει λάδι, παρά μόνον σε όποιον τον εορτάζει και τον τιμά.
Αν υπήρχε ενορία του αγίου Ματθαίου ή μοναστήρι που τον τιμάει ή κάπου υπάρχει τίμιο λείψανό του, ή κάποιος φέρει το όνομά του, εκεί μπορούν να καταλύσουν και ιχθύν, ψάρι δηλαδή. Με μεγάλη χαρά, κάποτε, κυτάζοντας μία παλαιά λειψανοθήκη, στον προσκυνηματικό ναό του Πολιούχου μας Οσίου Αντωνίου του Νέου, στην Βέροια, με τον άγιο προϊστάμενο του ναού, ανακαλύψαμε ότι υπάρχει μικρό τεμάχιο αγίου λειψάνου του αγίου Ματθαίου.
Στο Όρος, την πρώτη Εβδομάδα της Μεγάλης Σαρακοστής δεν τρώμε ελιές, και το ίδιο ισχύει γιά την Μεγάλη Εβδομάδα. Επίσης πολλοί ευλαβείς δεν τρών ελιές όταν κοινωνούν. Και φυσικά δεν το κάνουν γιά «να μην φύγει ο Χριστός» όπως λένε οι απλοϊκότεροι, αλλά διότι στην διαβάθμιση των τροφών, οι ελιές είναι πιό επάνω από το αλάδωτο φαγητό. Λεπτομέρειες; Ναι, λεπτομέρειες, που δείχνουν πνευματική ευαισθησία και αυξημένη γνήσια ευλάβεια.
Υπάρχει διαβάθμιση και στην χρήση οίνου, του κρασιού δηλαδή. Υπάρχουν δύο ημέρες στο εκκλησιαστικό έτος όπου υπάρχει κατάλυση μόνο οίνου. Γιά το κρασί στο Άγιο Όρος, και μάλιστα παλαιότερα με τα ιδιόρρυθμα, θα πρέπει να μιλάμε γιά ολόκληρες μέρες. Γιά το σπολακάνι και σε τί ποτήρια κερνιέται, γιά το ξανθό κρασί, το κόκκινο, το μαύρο, το ξηρό, τον Δοντά ή τον Μονοξυλίτη οίνο. Υπάρχει ένα παλαιό βιβλίο, και μία νεώτερη ανατύπωση που απεσύρθη από το εμπόριο. Όποιος την πρόφτασε την έχει. Πάνω από τριακόσια ονόματα, κατ’ αλφάβητον, στο Άγιο Όρος. Πώς πίνεται κάθε κρασί, και με τί συνοδεύεται ή τί τροφή συνοδεύει και πάει λέγοντας. Είπαμε, η πνευματική ζωή, και η καλογερική, θέλει ζωντάνια και κέφι. Μιζέριες και λειποψυχίες δεν χωράνε.
Την Καθαρά Δευτέρα στα αγιορειτικά μοναστήρια καταλύουν έν κρασοβόλιον οίνου=μιά διακονιά κρασί, δηλαδή ενάμιση ποτήρι περίπου, μόνον οι μάγειροι, οι λαντζέρηδες και όσοι βοηθήσουν στο πλύσιμο των καζανιών και των άλλων σκευών κατά την έναρξη της νηστείας.
Την Μεγάλη Πέμπτη επίσης καταλύεται κρασί, εις ανάμνησιν του Μυστικού Δείπνου του Κυρίου και των Αγίων του μαθητών και Αποστόλων.
Βλέπουμε ότι υπάρχει μεγάλη ποικιλία σε όλες τις ημέρες μέσα στην Εκκλησία. Η ορθόδοξη ζωή δεν είναι στυγνή, στεγνή και άτεγκτη. Έχει ζωντάνια και κέφι. Έχει ποικιλία και διασκέδαση.
Αλλά θα συνεχίσουμε