Πορφυρίου ἡγουμένου, Ὁ Ἐπιτάφιος τῆς Μονῆς Ὑπαπαντῆς Ναούσης στόν Βελβενδό Κοζάνης.
Κάποιο πολύ σοβαρό γεγονός, στό τέλος τῆς δεύτερης δεκαετίας τοῦ 19ου αἰώνα, στό Μοναστήρι τῆς Ὑπαπαντῆς, ἔξω ἀπό τήν Νάουσα, στό ὄρος Βέρμιο, ἀναγκάζει, ὅπως φαίνεται, τούς μοναχούς νά ἐκποιήσουν κειμήλια τῆς Μονῆς.
Καί κατά τό παρελθόν εἴχαμε παρουσιάσει ἐντόπιο κειμήλιο, πού σήμερα βρίσκεται μακριά ἀπό τόν τόπο του. Ἦταν μία πολύτιμη λειψανοθήκη και θησαυριζόταν στον Ναό Ἁγίου Γεωργίου Ἀσβεστοχωρίου.Τότε εἶχε δειχθεῖ κάποιο ἐνδιαφέρον, ἀλλά, τελικά, ἡ λειψανοθήκη χάθηκε. Καί δέν πρόφτασε νά γίνει τίποτα.
Τώρα, σπεύδουμε νά παρουσιάσουμε ἀκόμα κάτι ἐνδιαφέρον.
Ἔτσι, ὅπως προκύπτει ἀπό δύο ἐνσφράγιστα γράμματα τῆς Μονῆς, μέ ἡμερομηνίες 18 Αὐγούστου 1818 καί 11 Αὐγούστου 1819, ὁ ἡγούμενός της παπαΚοσμᾶς, ὁ ὁποῖος ἦταν καί πνευματικός, καθώς καί ὁ παπαἈγάπιος βεβαιώνουν ὅτι πουλοῦν τόν ἐπιτάφιο τοῦ Μοναστηριοῦ τους στην ἐνορία Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου στό Βελβεντό, τῆς Μητροπόλεως Σερβίων καί Κοζάνης. Ἐκκλησία πού χτίστηκε καί ἐγκαινιάστηκε τό 1804, στήν δραστήρια καί φιλοπρόοδη πόλη τοῦ Βελβεντοῦ.
Τήν ἴδια πράξη ἀγοραπωλησίας τοῦ μοναστηριακοῦ αὐτοῦ κειμηλίου τήν ἐπιβεβαιώνει καί ὁ πρωτοσύγκελλος τοῦ Μητροπολίτη Βεροίας, πού ἦταν συγχρόνως καί Ἐπίτροπος στήν Νάουσα, ὀνομαζόμενος Γρηγόριος, μαζί μέ τόν παπαἈγάπιο, ὡς πληρεξούσιο τῆς Μονῆς, στό γράμμα τοῦ 1819.
Στά δύο Γράμματα ὑπάρχουν οἱ ὑπογραφές καί τά ὀνόματα τῶν μοναχῶν ἀλλά καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἐπιτρόπων, πού ἀγοράζουν τό κειμήλιο.
Στήν κεντρική, λοιπόν, ἐκκλησία τοῦ χωριοῦ Βελβεντός, πού ἀνήκει στήν γειτονική μας Μητρόπολη Σερβίων καί Κοζάνης, θησαυρίζεται ἕνας σπουδαῖος ἐπιτάφιος πού προέρχεται ἀπό τό κατεστραμμένο σήμερα μοναστήρι τῆς Ὑπαπαντῆς στήν Νάουσα.
Παράλληλα, ἐντοπίσαμε στό Ἱστορικό Ἀρχεῖο Ἐκκλησιαστικῶν Ἐγγράφων, στήν Δημόσια Κεντρική, Κοβεντάρειο, Βιβλιοθήκη τῆς Κοζάνης δύο ἔγγραφα πού ἐξηγοῦν πῶς ὁ ἐπιτάφιος βρέθηκε ἀπό τό μοναστήρι τῆς Νάουσας στήν ἐκκλησία τοῦ Βελβεντοῦ.
Στά ἔγγραφα αὐτά ὑπάρχει καί ἕνα ἀκόμα στοιχεῖο γιά τό χαμένο μοναστήρι΄ σώζεται δηλαδή τό ἔκτυπο τῆς σφραγίδας τοῦ ἀρχαίου μοναστηριοῦ.
Ὁ Ἐπιτάφιος, τό μοναστηριακό δηλαδή κειμήλιο πού ἐκποιεῖται, εἶναι καί ἐπώνυμος ἀλλά καί χρονολογημένος. Στην χρυσοκέντητη ἐπιγραφή, πού σώζεται στό κάτω μέρος τοῦ ἐπιταφίου, ἀναφέρεται: «Πόνημα Κοκώνας τοῦ Ὡρολογᾶ. Ἐκ τῆς θεαρέστου συνδρομῆς διά τῶν ἐμῶν κόπων τοῦ ταπεινοῦ Κυρίλλου ἱερομονάχου τοῦ Χρυσάφου, Ναουσαίου, Ἡγουμένου δέ Μελετίου, ἀφιερώθη ὁ ἐπιτάφιος οὗτος τῆς ἱερᾶς ἡμῶν μονῆς, τῆς Ὑπαπαντῆς, ἐν ἔτει ᾳωιν. Μνήσθητι, Κύριε, τῶν δούλων σου: Δεσποίνης, Χαρίτου, Ζωῆς, Δημητρίου, Δεσποίνης, Λουκᾶ, Αἰκατερίνης, Φωτεινῆς, Ζαφειρίου, τῆς Μηράρχου (;), Ἑλένης».
Στο βιβλίο τοῦ Βας. Δ. Δημοπούλου, Σχολικοῦ Συμβούλου Δημ. Ἐκπαίδευσης, Τό Βελβεντό στην Ἱστορική του Πορεία. Βελβεντό 1998, ἀπό ὅπου ἀρυόμαστε καί τίς εἰδήσεις πού παρουσιάζουμε, ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἐπιτάφιος ἀνῆκε στό Μοναστήρι τῆς Παναγίας Δοβρᾶς. Ὅμως ἡ ἐπιγραφή τοῦ ἱεροῦ κειμηλίου τοῦ 1810, σε συνδυασμό με τις πληροφορίες ἀπό τά δύο σχετικά γράμματα, πού ἐντοπίσαμε καί προαναφέρουμε, ξεκαθαρίζουν τό ὅτι ἀνήκει στό, κατεστραμμένο σήμερα, μοναστήρι τῆς Ὑπαπαντῆς Ναούσης.
Καί μόνο ἡ μελέτη τῶν ὀνομάτων, πού εἶναι κεντημένα στό ἱερό κειμήλιο, θά ἀποτελοῦσε εἰδική, ἀξιοζήλευτη, προσφορά στά ἱστορικά τῆς γειτονικῆς πόλεως.
Ἐκφράζουμε τήν εὐχή νά συγκεντρωθοῦν ὅλα τά στοιχεῖα, πού παρέχουν τά διάφορα κειμήλια καί τά σχετικά ἐπίσημα μοναστηριακά γράμματα, νά μελετηθοῦν καί νά ἀποτελέσουν μία ἑνιαία μελέτη γιά τό χαμένο σήμερα ἱερό ἵδρυμα τοῦ Βερμίου Ἄν μάλιστα διαβαστεῖ καί ἡ ἐπιγραφή τῆς μεγάλης στρόγγυλης σφραγίδας, στα δύο Γράμματα πού ἐντοπίσαμε ὅτι φυλάγονται στήν Κοβεντάρειο Βιβλιοθήκη τῆς Κοζάνης, θά προσδιοριστεῖ χρονικά καί ἡ ζωή τοῦ Μοναστηριοῦ.
Μέχρι στιγμῆς, γνωρίζουμε τήν παλαιά εἰκόνα τῆς Ὑπαπαντῆς, τήν Λειψανοθήκη, τόν Ἐπιτάφιο καί τά δύο Πωλητήρια, με τήν Σφραγίδα τῆς Μονῆς.
Τά ὀνόματα καί οἱ χρονολογίες πού ἐνυπάρχουν, σέ σχέση με ὅλα τά ἄλλα στοιχεῖα πού παρέχουν τά κειμήλια, ἀποτελοῦν σπουδαῖο πλοῦτο γιά τήν Μοναστηριακή καί ἐν γένει ἱστορική προσωπογραφία τῆς ἡρωϊκῆς καί μαρτυρικῆς πόλεως Ναούσης.
Ἴσως τά διάφορα κειμήλια νά ἐκποιοῦνται γιά τήν ἐνίσχυση τοῦ ἀγώνα, πού ἑτοίμαζαν οἱ καπεταναῖοι, γιά τόν ξεσηκωμό, κατά τά ἑπόμενα ἔτη. Ἡ ἔρευνα θά ξεκλειδώσει τό μυστικό.
Ἐπιτάφιος Μονῆς Ὑπαπαντῆς Ναούσης στόν Βελβεντό Κοζάνης
Στόν Ἄρχοντα Κύριο Ἐμμ. Βαλσαμίδη, εὐχόμαστε «γῆρας μακρόβιον καί πῖον» ἐπ’ ἀγαθῷ τῆς γείτονος κοινωνίας καί τῶν γραμμάτων.
Σημ. Ἡ φωτογραφία εἶναι φωτοτυπία ἀπό τό βιβλίο τοῦ Βασ. Δ. Δημοπούλου, πού ἀναφέρουμε πιό ἐπάνω.