«Προδρομική έξοδος»

Πορφύριος Προδρομίτης, Ι. Ναός Θείας Ἀναλήψεως. Κατερίνη. Κυριακή, 14 Ιανουαρίου 2024.

Συνοδεύοντας το λείψανο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, «Προδρομική έξοδος».

(Η Ομιλία πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο της Θείας Αναλήψεως Κατερίνης, όπου μεταφέραμε με τον π. Αιμιλιανό και τον Αναγνώστη κ. Χρήστο Σόφκο, το Λείψανο του Τιμίου Προδρόμου, την Κυριακή 14 Ιανουαρίου 2024, στις 6.00 μ.μ. Ακροατήριο περί τα 400 άτομα. Ύστερα από πρόσκληση του Αγίου Πρωτοσυγκέλλου π. Βαρνάβα Λεοντιάδη. Κατά την εκφώνηση της Ομιλίας έγιναν ελάχιστες αλλαγές. )

Άγιε Πρωτοσύγκελλε, αγαπητέ μας πάτερ Βαρνάβα, Σεβαστοί μου πατέρες, άρχοντες του τόπου πρώην και νυν, αγαπητοί μου αδελφοί και αδελφές,

Είπαμε απόψε να κάνουμε μία έξοδο, έναν περίπατο,  μία «Προδρομική έξοδο», εδώ κοντά στο Μοναστήρι μας, και από τα Πιέρια να ρίξουμε ένα ντρασκίλι, όπως θα έλεγαν οι εντόπιοι, και να ρθούμε στην Πιερία, στην ωραία μας Κατερίνη. Από την βόρεια πλευρά του βουνού περάσαμε στην νότια, και ήρθαμε, συνοδεύοντας το Τίμιο Λείψανο του Αγίου Ιωάννη, του Προδρόμου και Βαπτιστή του Κυρίου μας. Ήρθαμε να κάνουμε μία εσπερινή επίσκεψη, μία βεγγέρα απογευματινή, εδώ στην Κατερίνη, συνοδεύοντας του Άγγελο της ερήμου, ώστε να ξεκινήσει η χρονιά με την ευλογία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και Βαπτιστή του Κυρίου μας.

Στο Συναξάριον της 7^ης Ιανουαρίου, διαβάζουμε:

Τῇ Ζ΄ τοῦ αὐτοῦ μηνός, Ἡ Σύναξις τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου Προφήτου, Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου. Συνέδραμε δὲ καὶ ἡ τῆς παντίμου καὶ ἁγίας αὐτοῦ Χειρὸς πρὸς τὴν Βασιλεύουσαν μετένεξις ἐξ Ἀντιοχείας, κατά τό ἔτος 957, από τον διάκονο Ιώβ.

Στους αγιορειτικούς Συναξαριστές, αναφέρεται και η μεταφορά την τιμίας δεξιάς του Προδρόμου στην αγιορειτική Μονή Διονυσίου, από την Βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη.

Και σήμερα, λοιπόν, Κυριακή, 14^η Ιανουαρίου 2024, την ημέρα που αποδώσαμε την μεγάλη δεσποτική εορτή των Θεοφανείων, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σας, συνεπικουρούντος του αγίου Πρωτοσυγκέλλου του, αγαπητού μας πατρός Βαρνάβα, σκέφτηκε, γιά αυτήν την ημέρα, να Σάς μεταφέρουμε το ιερό λείψανο του Τιμίου Προδρόμου, που θησαυρίζεται στην Μονή μας αλλά και είναι ευλογίας δώρημα της αγιορειτικής Μονής του Οσίου Διονυσίου του Τραπεζούντιου. Είναι ένα τεμάχιο από το δεξί χέρι του Βαπτιστού του Κυρίου, που η αγιορειτική Μονή Διονυσίου δώρισε στην Μονή του Προδρόμου Πιερίων Ημαθίας, ύστερα από μία καταστροφική πυρκαγιά.

Πώς συνδυάζονται οι άγιοι;

Έτσι, ο χρονογράφος του μέλλοντος θα αναφέρει μαζί με τις υπόλοιπες μνήμες, στο Συναξάρι της ημέρας αυτής: «Τῇ αυτῇ ἡμέρᾳ, 14ῃ Ιανουαρίου μηνός, ἡ προσκύνησις τοῦ ἱερού λειψάνου τοῦ Τιμίου Προδρόμου, μετενεχθέντος ἐνταῦθα, ἐν Κατερίνῃ, ἐκ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Τιμίου Προδρόμου-Σκήτη Βερροίας.»

Ήλθε, δηλαδή, στην πόλη της Κατερίνης ο Τίμιος Πρόδρομος, να αγιάσει την πόλη και να ευλογήσει τον λαό του Θεού που θα αξιωθεί να προσκυνήσει.

Όπως φανερώνουν τα Συναξάρια, τέτοια γεγονότα συνηθίζονται στην ζωή της αγίας Εκκλησίας μας. Και τα οφέλη και οι ευλογίες είναι πολλές και μεγάλες.

Ξεκινώντας την Ομιλία μας, θα επικαλεσθούμε νοερά την ευχή του αγίου επιχωρίου Αρχιερέως Σας, αγαπητού μας, του δικού μας θα έλεγα Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κίτρους, Πλαταμώνος, και Κατερίνης, και θα προσθέσω και Πέτρας, πατρός Γεωργίου, και θα Σάς μεταφέρουμε τις πατρικές ευλογίες του δικού μας Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κυρίου Παντελεήμονος, ο οποίος ολοθύμως ευλόγησε την παρουσία μας απόψε κοντά Σας. Πριν από λίγον καιρό εξάλλου και ο ίδιος ο δεσπότης μας ήρθε κοντά Σας, φέρνοντας και το τίμιο λείψανο του Αγίου μεγαλομάρτυρα Δημητρίου.

Σήμερα, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στην Ομιλία μας στους αγίους της ημέρας, τόσο αυτής που τελείωσε, της 14^ης δηλαδή Ιανουαρίου όσο και της 15^ης Ιανουαρίου. Έχουν τόσα ωραία νοήματα οι ημέρες αυτές και οι άγιοι. Ποιόν να πρωτοαναφέρουμε; Τους οσιομάρτυρες της ερήμου Σινά και Ραϊθούς; Τόν Άγιο Σάββα, το βασιλόπουλο που έγινε κτίτορας σε ένα αγιορείτικο μοναστήρι, στο Χιλιανδάρι, και στην συνέχεια αρχιεπίσκοπος Σερβίας; ή Την Αγία Νίνα την Ισαπόστολο στην Γεωργία, που ήταν και εξαδέλφη του Αγίου Μεγαλομάρτυρα Γεωρίου; Ή να αναφερθούμε στους αυριανούς αγίους, τον Όσιο Ιωάννη τον Καλυβίτη, τον τόσο αγαπητό σε όλους μας, ή και στον Άγιο Παύλο τον Θηβαίο; Μόνο ένα περιστατικό θα Σάς αναφέρω από τον Βίο του Αγίου Παύλου του Θηβαίου, που αναφέρεται σε ένα πολύ συνηθισμένο γεγονός.

Γράφει, λοιπόν, το Συναξάρι του, ότι ο σύζυγος της αδερφής του επιβουλεύονταν τον Παύλο και ήθελε να τον πάρει την περιουσία. Και τί έκανε ο Όσιος; Άρχισε μήπως τις διενέξεις, τις φασαρίες και τα δικαστήρια; Όχι, βέβαια. Το θεώρησε ευλογία του Θεού, γιά να φύγει μία ώρα αρχύτερα στην έρημο και να γίνει μοναχός. Τους παράτησε τότε, και την περιουσία και τους ίδιους, και έφυγε γιά να εκπληρώσει τον πόθο του και να αφιερωθεί στον Κύριο. Δεν ασχολήθηκε καθόλου με τα γήϊνά, τα θεώρησε επουσιώδη, γιατί στόχος του ήταν να κερδίσει τον Θεό. Πόσα χρόνια επίγειας ζωής έζησε; Εκατόν δεκατρία, τον συνάντησε μάλιστα και ο Μέγας Αντώνιος, που θα εορτάσουμε μεθαύριο την μνήμη του. Δεκαπέντε χρονών έφυγε στην Έρημο ο Όσιος Παύλος ο Θηβαίος, εκατόν δεκατρία χρόνια έζησε.

Αλλά ας αφήσουμε τους Οσίους των ημερών, και ας μιλήσουμε γιά τον αρχηγέτη, τον πρώτο Μοναχό, τον προστάτη των Μοναχών αλλά και κήρυκα της μετάνοιας γιά όλους μας.

Εφόσον, λοιπόν, ακόμα είμαστε μέσα στο εορταστικό χρώμα των Θεοφανείων και του Τιμίου Προδρόμου-μόλις πριν λίγο τελείωσε η Εννάτη Ώρα των Εορτών αυτών- ας πούμε λίγες σκέψεις, εδώ, μαζί, γιά αυτά, γιά τα γεγονότα και γιά τα πρόσωπα.

Από τον βίο του Ιωάννη, υιού Ζαχαρίου, θα μνημονεύσουμε δύο καταστάσεις: Το σκίρτημα στην γαστέρα της αγίας Ελισσάβετ, και την αφή της ακηράτου κορυφής του Δεσπότου Χριστού, στην Βάπτιση του Ιορδάνη.

Με το ένα γεγονός εισήλθε ο Ιωάννης στην ιστορία. Με το άλλο, τελειώνει η επίγεια ιστορία του. Σε λίγες ημέρες μετά την βάπτιση, θα τον συλλάβουν και θα τον στείλουν στον Άδη, γιά να συνεχίσει και εκεί το κήρυγμα του Σωτήρος. Αυτό εξάλλου αναφέρεται και στο Απολυτίκιον της ημέρας: «Ὅθεν τῆς ἀληθείας ὑπεραθλήσας, χαίρων, εὐηγγελίσω καί τοῖς ἐν Ἅδῃ, Θεόν φανερωθέντα ἐν σαρκί».

Ο Χριστός, και στις δύο δημόσιες εμφανίσεις του στον κόσμο, θα ξεκινήσει από την έρημο. Στην έρημο της Βηθλεέμ, έξω από την πόλη, το σπήλαιο της Γεννήσεως. Να μην το ξεχνάμε, αλλά και να το τονίζουμε ότι αυτή είναι η δεύτερη Γέννηση του Κυρίου μας. Η πρώτη Γέννηση συνέβη εκ του Πατρός, άνευ μητρός, προ αιώνων. Και τώρα εορτάσαμε την δεύτερη Γέννηση, την εκ Μητρός άνευ Πατρός, εν χρόνῳ και εν τόπῳ-συγκεκριμένο και αδιαμφισβήτητο γεγονός. Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ως Υιός γεννάται εκ του Πατρός αενάως και εκ μητρός εν χρόνῳ. Αυτά είναι δόγματα της αγίας Εκκλησίας μας.

Στην έρημο του Ιορδάνη η Βάπτιση. Ο Ιωάννης εξέρχεται από την ζωή, ο Κύριος εξέρχεται στον δημόσιο βίο του. Στα τριάντα τους έτη και οι δύο, δευτεροεξάδελφοι, κατά την βιολογική τους συγγένεια. Και όταν συμπληρώνεται το κήρυγμα του Ιωάννη ο οποίος και οδηγείται στην φυλακή και τον μαρτυρικό θάνατο, τότε εξέρχεται στο κήρυγμα ο Ιησούς, αφού περάσει βέβαια σαράντα μέρες στην Έρξημο, όπου αντιμετώπισε τους τρεις πειρασμούς του Σατανά. Δεν γίνεται δύο προφήτες να μιλούν στον λαό. Ο ένας εξέρχεται από την ζωή και ο άλλος εξέρχεται στο δημόσιο κήρυγμα. Ο Λουκάς  διατηρεί μια καινοτομία. Στο 3:20 μας πληροφορεί ότι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής έχει συλληφθεί και αμέσως μετά ακολουθεί η αφήγηση της βάπτισης του Ιησού.

Ας πάρουμε, λοιπόν, με την σειρά τα πράγματα.

Και οι δύο, Ιωάννης και Ιησούς, γεννήθηκαν με προφητεία του Αρχαγγέλου Γαβριήλ. Ο αρχιερέας Ζαχαρίας (=αυτός που θυμάται τον Θεό) δέχθηκε το μήνυμα από τον αρχάγγελο Γαβριήλ (Λκ 1, 11), μέσα στο ιερό Βήμα, στον ναό του Σολομώντος, εν ώρᾳ λατρείας. Κώφευσε ο Ζαχαρίας, γιατί θα γεννηθεί η φωνή του Λόγου.

Ο Άγιος ένδοξος απόστολος και ευαγγελιστής Λουκάς, ήδη στο πρώτο κεφάλαιο στο ευαγγέλιό του αναφέρεται ακριβώς, με την αναλυτική και χαρμόσυνη διάθεση που τον διακρίνει, σε όσα συνέβησαν γιά την έλευση του Ιωάννη στον κόσμο. (Λκ 1, 1-25, σε όλο το κεφάλαιο). Γενικά είναι γνωστή η διήγηση στο άγιο ευαγγέλιο. Θα επιμείνουμε λίγο στον Ιωάννη.

«¹² καὶ ἐταράχθη Ζαχαρίας ἰδών, καὶ φόβος ἐπέπεσεν ἐπ’ αὐτόν. ¹³ εἶπε δὲ πρὸς αὐτὸν ὁ ἄγγελος· Μὴ φοβοῦ, Ζαχαρία· διότι εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου, καὶ ἡ γυνή σου Ἐλισάβετ γεννήσει υἱόν σοι, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰωάννην· ¹⁴ καὶ ἔσται χαρά σοι καὶ ἀγαλλίασις, καὶ πολλοὶ ἐπὶ τῇ γενέσει αὐτοῦ χαρήσονται. ¹⁵ ἔσται γὰρ μέγας ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, καὶ οἶνον καὶ σίκερα οὐ μὴ πίῃ, καὶ Πνεύματος ἁγίου πλησθήσεται ἔτι ἐκ κοιλίας μητρὸς αὐτοῦ, ¹⁶ καὶ πολλοὺς τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπιστρέψει ἐπὶ Κύριον τὸν Θεὸν αὐτῶν. ¹⁷καὶ αὐτὸς προελεύσεται ἐνώπιον αὐτοῦ ἐν πνεύματι καὶ δυνάμει Ἠλίου, ἐπιστρέψαι καρδίας πατέρων ἐπὶ τέκνα καὶ ἀπειθεῖς ἐν φρονήσει δικαίων, ἑτοιμάσαι Κυρίῳ λαὸν κατεσκευασμένον. ¹⁸ καὶ εἶπε Ζαχαρίας πρὸς τὸν ἄγγελον· Κατὰ τί γνώσομαι τοῦτο; ἐγὼ γάρ εἰμι πρεσβύτης καὶ ἡ γυνή μου προβεβηκυῖα ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτῆς. ¹⁹ καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῷ· Ἐγώ εἰμι Γαβριὴλ ὁ παρεστηκὼς ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀπεστάλην λαλῆσαι πρός σε καὶ εὐαγγελίσασθαί σοι ταῦτα. ²⁰ καὶ ἰδοὺ ἔσῃ σιωπῶν καὶ μὴ δυνάμενος λαλῆσαι ἄχρι ἧς ἡμέρας γένηται ταῦτα, ἀνθ’ ὧν οὐκ ἐπίστευσας τοῖς λόγοις μου, οἵτινες πληρωθήσονται εἰς τὸν καιρὸν αὐτῶν.»

(Λκ 1, 39-49,56) Ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις, ἀναστάσα Μαριάμ ἐπορεύθη εἰς τήν ὀρεινήν μετά σπουδῆς, εἰς πόλιν Ἰούδα, καί εἰσῆλθεν εἰς τόν οἶκον Ζαχαρίου, καί ἠσπάσατο τήν Ἐλισάβετ. Καί ἐγένετο ὡς ἤκουσεν ἡ Ἐλισάβετ τόν ἀσπασμόν τῆς Μαρίας, ἐσκίρτησε τό βρέφος ἐν τή κοιλία αὐτῆς, καί ἐπλήσθη Πνεύματος Ἁγίου ἡ Ἐλισάβετ, καί ἀνεφώνησε φωνή μεγάλη, καί εἶπεν, Εὐλογημένη σύ ἐν γυναιξί, καί εὐλογημένος ὁ καρπός τῆς κοιλίας σου, καί πόθεν μοί τοῦτο, ἴνα ἔλθη ἡ μήτηρ τοῦ Κυρίου μου πρός μέ; ἰδού γάρ, ὡς ἐγένετο ἡ φωνή τοῦ ἀσπασμοῦ σου εἰς τά ὦτα μου, ἐσκίρτησε τό βρέφος ἐν ἀγαλλιάσει ἐν τή κοιλία μου. Καί μακαρία ἡ πιστεύσασα, ὅτι ἔσται τελείωσις τοῖς λελαλημένοις αὐτή παρά Κυρίου. (στχ. 41-45).

Καί εἶπε Μαριάμ, Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τόν Κύριον, καί ἠγαλλίασε τό πνεῦμα μου ἐπί τῷ Θεῶ τῷ σωτήρι μου, ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπί τήv ταπείνωσιν τῆς δούλης αὐτοῦ. Ἰδού γάρ, ἀπό τοῦ νῦν μακαριούσι μέ πᾶσαι αἵ γενεαί. Ὅτι ἐποίησε μοί μεγαλεία ὁ δυνατός, καί ἅγιοv τό ὄνομα αὐτοῦ. Ἔμεινε δέ Μαριάμ σύν αὐτή ὡσεί μήνας τρεῖς, καί ὑπέστρεψεν εἰς τόν οἶκοv αὐτῆς.

Η στιγμή που συναντήθηκαν οι δύο έγκυες και κυοφορούσες, η Ελισάβετ και η Μαρία, που ήταν και πρωτεξαδέλφες, συνέβη κάτι συγκλονιστικό. «Ἐσκίρτησε τό βρέφος ἐν ἀγαλλιάσει». Αυτό το συγκλονιστικό βίωμα του έμβρυου που θά λάβει το όνομα Ιωάννης, θα το ζήσει και πάλι σε ηλικία τριάντα πλέον ετών ο Ιωάννης, όταν θα αναγκαστεί να ακουμπήσει «την ακήρατον κορυφήν του δεσπότου».

Λέγαμε γιά το έμβρυο Ιωάννη. Αυτό συμβαίνει προφανώς και σε κάθε ανθρώπινο έμβρυο. Δηλαδή, από την στιγμή της άκρας συλλήψεώς του, κάθε ανθρώπινο έμβρυο, είναι προικισμένο από την Παναγία Τριάδα με χαρίσματα, όπως ο Ιωάννης. Και με αυτά τα χαρίσματα γεννιέται ο κάθε άνθρωπος και αυτά τα χαρίσματα είναι ο πλούτος του και καλείται να τα δικαιώσει μετά την γέννησή του, στα χρόνια της επίγειας ζωής του.

Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πόση ευθύνη έχουν οι μητέρες απέναντι στα έμβρυα, στους δυνάμει ανθρώπους που κυοφορούν.

Ο μακαριστός και όσιος πλέον Παΐσιος ο Αγιορείτης έλεγε ότι ο Θεός σε τρία έμβρυα έδωσε το χάρισμα της ιατρικής γιά να εφεύρουν τον καρκίνο, αλλά αυτοί οι τρεις δυνάμει άνθρωποι δεν είδαν ποτέ το φως της ζωής, γιά τον γνωστό λόγο.

Εσκίρτησε λοιπόν ο έμβρυος Ιωάννης και προσκύνησε εν αγαλλιάσει τον έμβρυο Ιησού. Και τότε η Κυρία Θεοτόκος απήγγειλε έναν εξαίρετο ύμνο.

Λένε συνήθως οι θεολογούντες και οι ιεροκήρυκες ότι η Παναγία δεν μιλάει σχεδόν καθόλου στο άγιο Ευαγγέλιο. Μένει στην σιωπή και «συνετήρει» τα ρήματα του Ιησού «εν τῇ καρδίᾳ αυτής». Τους διαφεύγει αυτός ο θαυμάσιος ύμνος που απήγγειλε η Παναγία μας, και ψάλλεται σε κάθε ορθρινή μας Ακολουθία. Και ποιός είναι αυτός ο ύμνος;

Μάς τον διέσωσε ο Λουκάς: «Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον καὶ ἠγαλλίασε τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ Σωτῆρι μου. Ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης Αὐτοῦ· ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαί. Ὅτι ἐποίησέ μοι μεγαλεῖα ὁ δυνατὸς καὶ ἅγιον τὸ ὄνομα Αὐτοῦ, καὶ τὸ ἔλεος Αὐτοῦ εἰς γενεὰν καὶ γενεὰν τοῖς φοβουμένοις Αὐτόν.Ἐποίησε κράτος ἐν βραχίονι Αὐτοῦ, διεσκόρπισεν ὑπερηφάνους διανοίᾳ καρδίας αὐτῶν.Καθεῖλε δυνάστας ἀπὸ θρόνων καὶ ὕψωσε ταπεινούς· πεινῶντας ἐνέπλησεν ἀγαθῶν καὶ πλουτοῦντας ἐξαπέστειλε κενούς. Ἀντελάβετο Ἰσραὴλ παιδὸς Αὐτοῦ, μνησθῆναι ἐλέους, καθὼς ἐλάλησε πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν, τῷ Ἀβραάμ καὶ τῷ σπέρματι Αὐτοῦ ἕως αἰῶνος.» (Λουκ. α’ 46-55).

Με τον ύμνο αυτόν, αυτήν την καρδιακή της προσευχή, η Παναγία εκφράζει την αγαλλίασή της, κάνοντας υπακοή στον αρχάγγελο Γαβριήλ και στο πατρικό θέλημα.

 Με τον ύμνο αυτόν η Κυρία Θεοτόκος καθίσταται η πρώτη υμνολόγος και υμνογράφος μέσα στο Άγιο Ευαγγέλιο αλλά και στην Αγία Εκκλησία μας. Ο αρχιερέας και προφήτης Ζαχαρίας θα ψάλει τον δικό του ύμνο, την Εννάτη Ωδή, όταν θα γεννηθεί ο Ιωάννης, μετά από τρεις ολόκληρους μήνες από τον ύμνο της Παναγίας μας.

Υπάρχει πιό πλήρης θεολογικά ύμνος; Ε, λοιπόν, η Κυρία Θεοτόκος έγκυος θεολογεί, γιά να γεννήσει τον Θεόν Λόγον, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, όταν συμπληρώθηκαν οι ημέρες του τεκεῖν αὐτήν.

Και ερχόμαστε στην Βάπτιση του Κυρίου.

Αυτήν την συνάφεια τους σκιρτήματος της κυοφορίας και της Βαπτίσεως, την εμπνεόμαστε από ένα άλλο τροπάριο, του υμνογράφου αγίου Ανατολίου: Δόξα… Καὶ νῦν…Ἦχος πλ. δ΄. Ἀνατολίου. «Ἰωάννη Βαπτιστά, ὁ ἐν μήτρᾳ γνωρίσας με τὸν ἀμνόν, ἐν ποταμῷ μοι διακόνησον, μετ΄ Ἀγγέλων μοι λειτούργησον· ἐκτείνας ἅψαι τῇ παλάμῃ, τῆς κορυφῆς μου τῆς ἀχράντου· καὶ ὅταν  ἵδῃς τὰ ὄρη τρέμοντα, καὶ τὸν Ἰορδάνην ἐπαναστραφέντα, σὺν τούτοις βόησον· Ὁ σαρκωθεὶς ἐκ Παρθένου, εἰς ἡμῶν σωτηρίαν, Κύριε δόξα σοι.» (2 Ιανουαρίου, Δοξαστικό Αποστίχων Αίνων)

Άλλο φρικτό γεγονός η Βάπτιση στον Ιορδάνη, όπου και πάλι πρωτοστατούν οι δύο αυτοί άνδρες, ο Ιωάννης και ο Ιησούς, που τα ονόματά τους τα έλαβαν παρά Θεού, πριν ακόμα γεννηθούν, στην κοιλία των μητέρων τους.

Το ιστορικό γεγονός είναι γνωστό και μαρτυρείται από όλους τους αγίους ευαγγελιστές: οι εκδοχές του βαπτίσματος είναι: Μτ. 3:13-17, Μκ. 1:9-11, Λκ. 3:21-22, Ιω. 1:29-34.

Θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε πολλά σημεία από το γεγονός αυτό και να βγάλουμε πολλά ανάλογα νοήματα. Εμείς θα μείνουμε στο αίσθημα με το οποίο και ο Ιωάννης αλλά και ο Ιορδάνης, ο άνθρωπος και ο ποταμός, αισθάνθηκαν όταν πλησίασε ο Ιησούς εν τοις ρείθροις του Ιορδάνου.

Όλα τα τροπάρια της εορτής των Θεοφανείων μιλούν γιά ένα διπλό αίσθημα: φόβος και χαρά. Ο Ιορδάνης φοβήθηκε και εστράφη εις τα οπίσω, ενώ ο Ιωάννης, ιδών τον Κύριο, έφριξε. Φόβος και χαρά τον κατέλαβε. Σε ένα τροπάριο γίνεται λόγος για τρόμο. Τρόμῳ λειτουργῶν Ιωάννης, χαίρει τῇ ψυχῇ και βοᾷ μετ’εὐφροσύνης.( Ε΄ Ιαν, Αίνων Δοξαστικό) «Γῆ καὶ θάλασσα, οἱ βουνοὶ καὶ τὰ ὄρη, καὶ ἀνθρώπων, νῦν σκιρτήσατε καρδίαι, φῶς νοητὸν εἰσδεχόμεναι.» λέει ένα προεόρτιο τροπάριο, στις 2 Ιανουαρίου. Δηλαδή όλη η κτίση και όλη η πλάση αισθάνθηκε αυτήν την αγαλλίαση, κατά την Βάπτιση του Κυρίου. «Φωνὴ βοῶντος ἤχησε καὶ οἱ βουνοὶ σκιρτήσατε». «Ποταμὸν τῆς εἰρήνης σε, καὶ χειμάῤῥουν ὡς γέγραπται, τῆς τρυφῆς» ονομάζει ένα άλλο τροπάριο τον βαπτιζόμενο Κύριο. Είναι το αίσθημα της αγαλλιάσεως, που έζησε και ως έμβρυο στην γαστέρα της Αγίας Ελισσάβετ, της μητέρας του. Είναι το αίσθημα και της Κυρίας Θεοτόκου, όταν ησπάσατο την συγγενή της Ελισσάβετ.

«Τρέμει τῇ χειρί, δειλιῶν χειροθετῆσαι·  χαίρει τῇ ψυχῇ, ἐννοῶν ὁ Ἰωάννης, ὅτι τὴν κορυφήν σου, ὑποκλῖναι ηὐδόκησας, δούλου τὴν μoρφὴν ἐνδεδυμένος, ἵνα βροτοὺς δουλείας ῥύσῃ, ἐχθροῦ κράζοντας· Εὐλογημένος ὁ ἐλθών, Θεὸς ἡμῶν δόξα σοι» λέει ο Υμνογράφος Όσιος Θεοφάνης ο Γραπτός.

Τελικά, αγαπητοί μου, αυτό το διπλό αίσθημα, σκέφτομαι, το ζούμε όλοι μέσα στην αγία Εκκλησία μας. Φόβος και χαρά. Αγαλλίαση όχι μόνο εσωτερική και πνευματική αλλά και σωματική.

Ο όλος άνθρωπος μετέχει και απολαμβάνει αυτήν την αίσθηση: φόβος και χαρά. Και τα ιερά μας κείμενα, και οι ιεροί υμνογράφοι καταγράφουν ακριβώς αυτήν την κατάσταση. Πώς την καταγράφουν; Μα το ίδιο αίσθημα έχει κάθε μέλος της αγίας μας Εκκλησίας, κάθε μέλος δηλαδή του σώματος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, που είναι η κεφαλή της αγίας Εκκλησίας. Αυτήν την κατάσταση την ζούσαν οι άγιοι και οι άγιοι απόστολοι και οι άγιοι υμνογράφοι και κάθε γνήσιο μέλος της Αγίας Εκκλησίας. Μία ειρήνη, μία αγαλλίαση, μία πραότητα, μία χαρά, μία φλόγα που σε σιγολιώνει, μία θαλπωρή που σε αγκαλιάζει, μία γλυκύτητα που σε πλημμυρίζει. Ένας Χριστός που γεννιέται εντός σου.

Ο Άγιος Ιωάννης, που το όνομά του σημαίνει ακριβώς ευλογία, είναι μυστιπόλος, όπως τον χαρακτηρίζει ένα τροπάριο. Δηλαδή ζή το μυστήριο αλλά και εμάς μάς μυεί στο μυστήριο αυτό. Ποιό είναι αυτό το μυστήριο; Η παρουσία του Χριστού στην ζωή μας.

Ο Άγιος Ρωμανός ο ποιητής των Κοντακίων, στο Κοντάκιό του στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, προσπαθεί να εξηγήσει τον λόγο που βαπτίστηκε ο Χριστός στον Ιορδάνη, από μία άλλη, ωραία οπτική γωνία. Λέει δηλαδή ότι ο Αδάμ, όταν παρέβη την εντολή στον Παράδεισο, τυφλώθηκε στα μάτια και αναγνώρισε πως ήταν γυμνός. Τώρα που ο Χριστός εισέρχεται στα νερά του Ιορδάνη, ξεπλένει τα μάτια του Αδάμ και τον κάνει να αναγνωρίσει στον βαπτιζόμενο τον Χριστό, δηλαδή το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, τον Υιόν του Θεού, τον Πλάστη του. Η τύφλωση της παρακοής λύεται με την γύμνωση και την ταπείνωση του Χριστού. Θαυμάσια τα νοήματα των ποιητών αγίων μας.

Την σύνδεση της γύμνωσης του Αδάμ μετά την παράβαση της εντολής στον Παράδεισο με την γύμνωση του Κυρίου στον Ιορδάνη την κάνουν και άλλοι υμνογράφοι: «Ἀδὰμ τὴν γύμνωσιν, ἐνδύων εὔσπλαγχνε, καταστολὴν δόξης, μέλλεις γυμνοῦσθαι σαρκί, ἐν Ἰορδάνῃ ποταμῷ». (Β΄ καθ. Όρθρου, 5 Ιαν) Και άλλος υμνογράφος, ο Άγιος Ιωσήφ, λέει: «Γύμνωσιν αἰσχίστην, περιστέλλων Ἀδὰμ τοῦ προπάτορος, ἀπογυμνοῦσαι ἑκουσίως, καὶ ῥοαῖς Ἰορδάνου, σαυτὸν περιστέλλεις ὕδασι, τὰ ὑπερῷα στεγάζων Χριστέ, μόνε πολυέλεε». (5 Ιαν, γ΄ Ωδή, γ΄τροπ.)

Είναι «ὁ τῆς Παλαιᾶς καί Νέας, διαθήκης εννοείται, μεσίτης», όπως τον χαρακτηρίζει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.

Τί σημαίνει αυτό; Κάλεσε ο Θεός τον Αβραάμ να ξενιτευθεί και να πάει σε άγνωστο τόπο. Και χωρίς καμία απολύτως προϋπόθεση, ο Αβραάμ ξεσπιτώθηκε και ακολούθησε την φωνή του Θεού. Ούτε τον είδε τον Θεό. Μόνο τον άκουσε.

Έρχεται ο Μωϋσής και κάνει μία συμφωνία με τον Θεό. Υπήρχε μία παλαιά συμφωνία ανάμεσα στον Θεό και στον άνθρωπο, από τα χρόνια του Μωϋσή και εξής. Σαρκώνεται ο Υιός του Θεού και γίνεται ο Θεάνθρωπος και καταργεί κάθε προηγούμενη συμφωνία.

Και ερχόμαστε στο σήμερα, που ο άνθρωπος όλα τα καταργεί και λέει: «θέλω να γράψω από την αρχή κάθε έννοια και κάθε ιστορία». Ε, λοιπόν, ο Ιωάννης στέκεται και πάλι στην έρημό του και φωνάζει ακόμα και στον ίδιο τον Χριστό: Μετανοείτε, αλλάξτε γνώμη, ξανασκεφτείτε το. Βάλτε ένα ερωτηματικό στον λογισμό Σας, όπως έλεγε ο Γερο Παΐσιος, να έχουμε την ευχή Του την αγία. «Μη πεποίθατε επ’ άρχοντας, επί υιούς ανθρώπων οις ουκ έστι σωτηρία.» Άρχοντες στον κάθε άνθρωπο είναι πρωτίστως οι λογισμοί του. Μην έχετε εμπιστοσύνη στον λογισμό Σας, ρωτήστε και κανέναν άλλο. Ο Πρόδρομος ρωτούσε: Εσύ είσαι;

Είναι αλήθεια ότι κάτι γίνεται. Ένα μεγάλο ανακάτεμα σε κάθε πτυχή της κτιστής πραγματικότητας. Αλλοφρόνησε ο άνθρωπος. Αλλά ο Πρόδρομος μένει εκεί και φωνάζει: Μετανοείτε. Ξανασκεφτείτε το, μην βιάζεστε να ακούσετε τον λογισμό Σας. Ακούστε την φωνή του Προδρόμου. Μετανοήστε.

Ο Ιωάννης, λοιπόν, ένοιωθε σαν χορτάρι, έτοιμος να αρπάξει φωτιά από τον Ιησού που είναι το πυρ: «οὐ τολμῶ ὁ χόρτος προσψαῦσαι τῷ πυρί» λέει,  «πῶς ἐπιθήσω ἐπὶ τὴν κορυφήν σου χεῖρα». Ο υμνογράφος βλέπει «τὸν Βαπτιστὴν παραιτούμενον, καὶ βοῶντα τῷ φόβῳ». «Ὁ θεῖος Πρόδρομος, ἐκθαμβούμενος ἔλεγε· Πῶς βαπτίσω σε, ῥύπον μὴ ἔχοντα ὅλως; πῶς ἐκτείνω μου, τὴν δεξιὰν ἐπὶ κάραν, ἣν τρέμει τὰ σύμπαντα;» «Ἡ τοῦ Προδρόμου καὶ Βαπτιστοῦ, τοῦ Προφήτου, καὶ ὑπὲρ πάντας τιμηθέντος τοὺς Προφήτας, ἐτρόμαξε νῦν χεὶρ δεξιά.»

Και ο Ποταμός αισθάνεται τον φόβο μπροστά στον Κύριο: «Τί ἀναχαιτίζεις σου τὰ ὕδατα ὦ Ἰορδάνη; τί ἀναποδίζεις τὸ ῥεῖθρον, καὶ οὐ προβαίνεις τὴν κατὰ φύσιν πορείαν; Οὐ δύναμαι φέρειν, φησί, πῦρ καταναλίσκον· ἐξίσταμαι, καὶ φρίττω τὴν ἄκραν συγκατάβασιν.» «Ἔτρεμεν ἡ χεὶρ τοῦ Βαπτιστοῦ, ὅτε τῆς ἀχράντου κορυφῆς ἥψατο· ἐστράφη Ἰορδάνης ποταμὸς εἰς τὰ ὀπίσω, μὴ τολμῶν λειτουργῆσαί σοι·»

Ο άγιος Γρηγόριος ο θεολόγος, λοιπόν, στον Λόγο του «Εἰς τά Ἅγια Φῶτα» λέει: κεφ. 17: «ἐπεί δέ βαπτίσματος ἡ πανήγυρις, καί δεῖ μικρόν κακοπαθῆσαι τῷ δι’ἡμᾶς μορφωθέντι καί βαπτισθέντι καί σταυρωθέντι, φέρε τι περί διαφορᾶς βαπτισμάτων φιλοσοφήσωμεν, ἵνα ἀπέλθωμεν ἐντεῦθεν κεκαθαρμένοι. Ἐβάπτισε Μωϋσῆς ἀλλ’ ἐν ὕδατι· καί πρό τούτου ἐν νεφέλῃ καί ἐν θαλάσσῃ. Τυπικῶς δέ τοῦτο ἦν, ὡς καί Παύλῳ δοκεῖ·  ἡ θάλασσα τοῦ ὕδατος·  ἡ δέ νεφέλη τοῦ Πνεύματος. Τό μάννα τοῦ τῆς ζωῆς ἄρτου· τό πόμα τοῦ θείου πόματος. Ἐβάπτισεν καί Ἰωάννης, οὐκ ἔτι μέν Ἰουδαϊκῶς· οὐ γάρ ἐν ὕδατι μόνον ἀλλά καί εἰς μετάνοιαν· οὕπω δέ ὅλον πνευματικῶς· οὐ γάρ προστίθησι τό ἐν Πνεύματι. Βαπτίζει καί Ἰησοῦς, ἀλλ’ἐν Πνεύματι. Τοῦτο ἡ τελειότης. Καί πῶς οὐ Θεός, ἵνα τι παραθαρρήσω μικρόν, ἐξ οὗ καί σύ γίνῃ Θεός; Οἶδα καί τέταρτον βάπτισμα, τό διά μαρτυρίου καί αἵματος, ὅ καί αὐτός ὁ Χριστός ἐβαπτίσατο, καί πολύ γε τῶν ἄλλων αἰδεσιμώτερον, ὅσῳ δευτέροις ρύποις οὐ μολύνεται. Οἶδα καί πέμπτον ἔτι, τό τῶν δακρύων· ἀλλ’ἐπιπονώτερον, ὡς ὀ λούων καθ’ἑκάστην νύκτα τήν κλίνην αὐτοῦ καί τήν στρωμνήν τοῖς δάκρυσιν, ᾧ τῆς κακίας «προσώζεσαν καί οἱ μώλωπες»· ὅς «πενθῶν καί σκυθρωπάζων πορεύεται» καί ὅς μιμεῖται τήν ἐπιστροφήν Μανασσῆ, καί τήν τῶν Νινευϊτῶν ἠλεημένην ταπείνωσιν· ὅς φθέγγεται τάς τοῦ τελώνου φωνάς ἐν τῷ ἱερῷ, καί δικαιοῦται παρά τόν μεγάλαυχον Φαρισαῖον· ὅς καί συγκύπτει κατά τήν Χαναναίαν καί ζητεῖ φιλανθρωπίαν καί ψίχας, κυνῶν τροφήν ἅγαν λιμώττοντος.»

Μάς μένουν δηλαδή, και μετά το βάπτισμα του Χριστού και το δικό μας, δύο ακόμα βαπτίσματα. Του αίματος, που είναι το δώρο γιά τους εκλεκτούς. Και των δακρύων, που είναι γιά όλους και γιά τον καθένα μας. Πόσο πρέπει να κλάψουμε; Ένα ρήμα που λέει ο θυμόσοφος λαός θα Σάς πώ: όσο το νερό της κολυμβήθρας που βαπτιστήκαμε.

Ο σεπτός μακαριστός Γέροντάς μας, ο πατήρ Αιμιλιανός, σε μία Ομιλία του γιά τα Θεοφάνεια εύχεται, σαν κατακλείδα του Λόγου του:  «να ποθεῖτε καί νά κατέχεσθε ἀπό τόν φόβο τῆς ἐκστάσεως ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, γιά νά γίνεται προοδεύοντας μία ἔκστασις ἀγαλλιάσεως, μέ τήν ὁποία εἴθε νά γεμίσῃ ὁ Κύριος τά σπλάγχνα σας καί κάθε κομμάτι τοῦ εἶναι σας τό ὁποῖο τοῦ προσφέρετε ἡμέρα καί νύκτα.»

Με αυτήν την ευχή και εμείς κλείνουμε απόψε τον λόγο μας και Σάς ευχόμαστε ο Πρόδρομος να προπορεύεται στην ζωή μας, στην νέα χρονιά που πριν λίγο ξεκίνησε.

Στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο είναι αφιερωμένη μία ημέρα της εβδομάδας, όπως σίγουρα θα το γνωρίζετε. Η Τρίτη είναι η ημέρα του Τιμίου Προδρόμου, ως κήρυκα της μετανοίας. Πρώτο Πρόσωπο ο Χριστός, Δεύτερο η Παναγία, Τρίτο ο Πρόδρομος. Την Τρίτη ημέρα τιμούμε τον Πρόδρομο.

Αφιερωμένες έξι ημέρες του χρόνου:

7 Ιανουαρίου (Σύναξις Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου), η αρχαιότερη εορτή

24 Φεβρουαρίου (1η & 2η εύρεση της Τίμιας Κεφαλής του)

25 Μαΐου (3η εύρεση της Τίμιας Κεφαλής του)

24 Ιουνίου (Γενέθλιον του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου), ορίσθηκε μετά τον καθορισμό των Χριστουγέννων (4ος αιώνας).

29 Αυγούστου (Αποτομή της Τίμιας Κεφαλής του), καθορίστηκε ομοίως τον 4ο αιώνα, και

23 Σεπτεμβρίου (Η σύλληψή του από την μητέρα του Αγία Ελισάβετ).